Godina 2017. je palestinskom narodu izuzetno bolna i gorka, i to iz više razloga. U ovog godini se podudara pet značajnih godišnjica koje su kumulativno doprinijele nestanku Palestine sa mape svijeta i rasipanju njenog naroda. Tu traumu Palestinci i dalje proživljavaju. Godišnjice o kojim je riječ su 120 godina od održavanja Prvog kongresa cionista u Bazelu 1897. godine, 100 godina od pisanja Balfourove deklaracije, 70 godina od UN-ove podjele Palestine, 50 godina od okupacije Zapadne obale, Istočnog Jerusalema i Pojasa Gaze i 10 godina od potpune blokade Gaze.
Ali prije svega, kako je uopšte došlo to toga da evropski Jevreji osnuju svoju državu u tuđoj zemlji?
Ideja o osnivanju jevrejske države u Palestini pojavila se u drugoj polovini devetnaestog stoljeća među evropskim jevrejskim intelektualcima. Prva cionistička kolonija osnovana je u Palestini 1878. godine, a prve grupe jevrejskih doseljenika počele su pristizati 1882. godine. Tada je u Palestini živjelo manje od 10.000 domicilnih Jevreja uz 600.000 Palestinaca.
Evropski milioneri jevrejskog porijekla, poput barona Edmonda de Rothschilda i njemačkog milionera barona Mauricea de Hirscha, osnovali su i finansirali jevrejske kolonije kao i kupovinu palestinske zemlje. Tih godina, preciznije 1897. godine u Švicarskoj, u gradu Bazelu, održava se Prvi kongres cionista. Kongresom je predsjedavao Theodor Herzl, osnivač Cionističkog pokreta. Na prvom kongresu, dogovorena je platforma Cionističkog pokreta i njegovi ciljevi: “Cionizam ima za cilj da osnuje dom jevrejskom narodu u Palestini u skladu sa javnim pravom”.
Otimanje zemlje
Istina je da su cionistički zvaničnici, uključujući i Herzela, naknadno razmatrali i ponudu Velike Britanije da im dodijele Ugandu kao potencijalnu lokaciju za novu jevrejsku državu, ali su ipak ostali pri palestinskoj opciji. Herzelov kolega Max Nordau poslao je u Palestinu dva rabina da izvide situaciju i izglede za osnivanje jevrejske države.
Rabini su se vratili iz Palestine sa zaključkom – ”Mlada je lijepa, ali je već udata za drugog muškarca.” Drugim riječima, rabini su im poručili da je zemlja na kojoj su cionisti željeli osnovati jevrejsku državu već bila zauzeta palestinskim narodom, dubuko ukorjenjenim u njeno tlo.
Uprkos zaključku rabina, Cionistički pokret nastavio je svoju kampanju i lobiranje po evropskim metropolama kako bi ostvario zacrtani cilj. Ideja Cionističkog projekta bila je jasna: kolonizirati Palestinu jevrejskim naseljenicima bez obzira na protivljenje drugih.
Dvadeset godina kasnije, intenzivno i često agresivno lobiranje Cionističkog pokreta urodilo je plodom. Naime, 2. novembra 1917. godine britanski ministar vanjskih poslova, sir Arthur James Balfour napisao je pismo tada najpoznatijem i izuzetno uticajnom britanskom Jevreju, baronu Lionelu Walteru Rothschildu, u kojem je iznio afirmativan stav vlade Velike Britanije za osnivanje “jevrejskog doma” u Palestini. Pismo je kasnije postalo poznato kao Balfourova deklaracija, a u njemu je pisalo da “Vlada Njenog visočanstva sa blagonaklonošću gleda na ustanovljenje u Palestini nacionalnog doma za jevrejski narod te će koristiti najbolje napore da omogući ostvaranje ovog cilja, s jasnim razumijevanjem da ništa neće biti učinjeno što može uticati na građanska i religijska prava postojećih nejevrejskih zajednica u Palestini, ili prava i politički status koji uživaju Jevreji u bilo kojoj drugoj zemlji“.
Sama deklaracija koju je napisao Balfour bila je u kontradikciji sa već postojećim tajnim sporazumom Sykes-Pickot između britanske i francuske vlade o podjeli Bliskog istoka između Francuske i Velike Britanije, prema kojem je Palestina trebala biti pod međunarodnom upravom. Deklaracija je također bila u suprotnosti sa sporazumom poznatim kao Husein-McMahon između šerifa Meke Huseina ibn Alija i visokog komesara Velike Britanije u Egiptu Henryja McMahona na osnovu kojeg je trebala biti formirana velika arapska država (uključujući Palestinu) u zamjenu za arapski ustanak protiv Osmanlija.
Drugim riječima, evropske sile su Arapima obećavale nezavisnost ukoliko pokrenu ustanak protiv tada slabog Osmanskog carstva, a potajno su dijelili Bliski istok međusobno u vlastite ”interesne sfere”, a jedan dio alocirali za evropske Jevreje. Balfourova deklaracija je definitivno bila ključni dokument koji je motivisao evropske Jevreje da se počnu doseljavati u Palestinu – u kojoj je tada živjelo svega nekoliko hiljada domicilnih Jevreja.
Trideset godina kasnije, nakon masovnog i dobro organizovanog naseljavanja evropskih Jevreja i sistematskog kupovanja palestinske zemlje, broj Jevreja drastično se povećao. Evropski jevrejski naseljenici postali su ozbiljan politički i društveni faktor i uprkos brojnim ustancima i protivljenju domicilnih Palestinaca, kao i pomoću snažnog lobiranja evropskih sila neposredno nakon Drugog svjetskog rata, godine 1947. Ujedinjeni narodi su podijelili Palestinu. Jevrejima je dodijeljeno 54 posto teritorije, a domicilnim Palestincima 46 posto. Poređenja radi, u tom trenutku se u Palestini nalazilo 1.200.000 domicilnih Palestinaca (65 posto populacije) i 600.000 naseljenih Jevreja (33 posto). Tim činom je jedna međudržavna organizacija (UN) podijelila tuđu državu (Palestinu) i dodijelila je trećoj strani (Jevrejima). Naredne godine, 15. maja 1948. godine, jevrejski doseljenici su proglasili državu Izrael. U ratu koji je uslijedio između susjednih arapskih država i novoosnovane države Izrael, protjerane su stotine hiljada Palestinaca, a brojna njihova sela su sravnjena sa zemljom.
Zabrana uvoza u Palestinu
Dvadeset godina nakon toga, u junu 1967. godine izbio je rat između Izraela i susjednih država – Sirije i Egipta. U tom sukobu Izrael je porazio svoje arapske susjede, a svoju teritoriju trostruko proširio. Za samo šest dana, izraelska vojska je zauzela Pojas Gaze i Sinajski poluotok od Egipta, Zapadnu obalu i Istočni Jerusalem od Jordana te Golansku visoravan od Sirije. Blizu 300.000 Palestinaca je doslovno preko noći protjerano iz svojih domova. Na okupiranoj Zapadnoj obali i Pojasu Gaze kao i Istočnom Jerusalemu, Izrael ubrzo počinje graditi jevrejska naselja koja su u suprotnosti sa mađunarodnim pravom. Tim nelegalnim naseljima i pratećim vojnim objektima za zaštitu jevrejskih naseljenika, Izrael želi proširiti vlastitu teritoriju.
Četrdeset godina kasnije, nakon održavanja izbora u Pojasu Gaze 2006. godine, pobijedila je stranka palestinskog pokreta otpora – Hamas. Izraelu se nije dopalo da jedna organizacija koju ona smatra terorističkom upravlja Pojasom Gaze. Početkom 2007. godine Izrael je nametnuo potpuno pomorsku, kopnenu i zračnu blokadu Gazi i time život Palestincima u toj enklavi učini skoro nemogućim.
Izrael je Palestincima u Gazi, kao vrstu kolektivne kazne, zabranio uvoz svih ”neesencijalnih” proizvoda kao i proizvoda koji mogu imati ”dvostruku” namjenu. Primjera radi, uvoz toalet papira, kamilice, češlja za kosu i patika – izraelska vojska je dozvolila u Gazu tek 2010. godine. Blokadu Gaze je podržao Egipat za vrijeme vladavine Hosnija Mubaraka, a to danas podržava i predsjednik Abdel Fatah Al-Sissi. Izrael iz godine u godinu smanjuje ili povećava nivo restrikcija na uvoz potrepština i proizvoda u Gazu. Ulazak ili izlazak Palestinaca skoro je nemoguć ukoliko nije riječ o nekolicini palestinskih zvaničnika ili poslovnih ljudi, te rijetkih slučajeva teško oboljelih pacijenata.
Palestinski narod danas ima najveću izbjegličku populaciju u svijetu – više od sedam miliona – a trećina ih živi u izbjegličkim kampovima još od 1948. godine. Palestinski narod je danas narod bez države, međusobno podijeljen po ideološkim i teritorijalnim granicama. Izrael im ne dozvoljava povratak u domove odakle su protjerani – jer bi time broj Palestinaca nadmašio broj Jevreja, a to bi ugrozilo jevrejski karakter države Izrael.
Izvor: Al Jazeera