Prve Olimpijske igre održane su 1896. godine u Atini, Grčka, a vaterpolo je počeo da se igra krajem 19. veka i to u Engleskoj i Škotskoj kao najstariji kolektivni sport na letnjim Olimpijskim igrama. Prvo učešće muške vaterpolo ekipe bilo je 1900. godine u Parizu. Idejni tvorac ove iznimno inteligentne i borbene igre bio je Škotlanđanin William Wilson.
Ženske nacionalne vaterpolo selekcije su se priključile na Olimpijskim igrama tek 2000. godine u Sidneyu, neverovatnih 100 godina kasnije.
Vaterpolo reprezentacija Mađarske bila je olimpijski šampion 1932, 1936, te 1952. godine. Vaterpolo je u zemlji jedan od najpopularnijih sportova, a reprezentativci su bili velike, istinske zvezde. Kako su branili titulu osvojenu ‘52. u Helsinkiju (u finalu su dobili SFR Jugoslaviju) pripremali su se u potpunoj izolaciji, nedaleko od Budimpešte. Olimpijske igre u Melbourneu ‘56. samo što nisu počele.
Dana 23. oktobra 1956. godine započele su studentske i radničke demonstracije pred zgradom parlamenta u Budimpešti. Demonstranti su tražili ekonomske i političke reforme, prosvedovali su protiv staljinizma i Crvene armije koja se uveliko nalazila u Mađarskoj.
‘Rusi vani’
Također, davali su i podršku narodu Poljske. Mahali su nacionalnim zastavama s kojih su bili izrezani socijalistički simboli (s okruglim rupama u sredini zastava). Po zidovima su ispisane parole “Rusi van!”
Komunističke vlasti su pokušale silom da uguše ustanak. To je izazvalo burnu i jednako nasilnu kontra-reakciju. Na stranu demonstranata masovno su počeli prelaziti pripadnici, pa i cele jedinice mađarske vojske. Dana 28. oktobra došlo je do praktičnog kolapsa komunističke vlade. Nju je zamenila privremena vlada na čelu sa Imreom Nagyem (1896-1958) koji je proglasio neutralnost Mađarske i izlazak iz Varšavskog pakta.
Tokom nekoliko dana slobode, kada je stanovništvo udisalo slobodu, posvuda u gradu uništavali su se simboli komunizma. Rastavljen je i kip Josifa Staljina. Podignut je pet godina ranije. Za vreme njegovog života. Crvena armija se ubrzo povukla.
“Mi za to vreme nismo znali što se događa”, objasnio je kasnije vaterpolista Ervin Zador u dokumentarcu Freedom's Fury. “Čuli smo pucnjeve, i nakon nekoliko dana saznali da je srušen Staljin, ali nismo imali pojma kakve su razmere dešavanja na ulicama”.
Oklopnjača Potemkin
Dana 4. novembra vaterpolo reprezentacija Mađarske je bila na putu za Melbourne.
Vrh SSSR-a na čelu sa Nikitom Hruščovom je odlučio da se tenkovi ipak vrate za Budimpeštu. Ranog i mraznog jutra sovjetski vojnici, uz podršku artiljerije, avijacije i tenkova, umarširali su u mađarsku prestonicu. Mnoge je probudilo bombardovanje grada.
Janos Kadar je postao novi premijer koji ostaje na vlasti do 1988. godine. U ustanku je poginulo nekoliko hiljada Mađara (civila i ustanika), te nekoliko stotina sovjetskih vojnika. Desetina hiljada Mađara je zatvoreno, a preko 250.000 disidenata je napustilo zemlju. Grad je teško oštećen.
Iste večeri Imre Nagy je uhapšen i odveden u unutrašnjost Mađarske. Na tajnom procesu suđeno mu je kao kontrarevolucionaru, te je pogubljen s još tri generala 1958. godine.
XVI Olimpijske igre u Melbourneu otvorio je vojvoda od Edinburgha, 22. novembra 1956. godine. To je bilo prvi put da je Međunarodni olimpijski odbor odlučio domaćinstvo dodeliti gradu na južnoj polulopti, u konkurenciji gradova kao što su Buenos Aires, Mexico City, Montreal te još šest gradova iz SAD-a. Ipak, Melbourne je izabran na sjednici MOO-a 1949. godine i to za samo jedan glas prednosti. Također, to su bile i prve OI koje su održane u zimskom periodu, tačnije od 22. novembra do 8. decembra.
Nažalost, i političke prilike su bitno narušile dešavanja na Igrama. Kako su Velika Britanija i Francuska zauzele Sueski kanal, Izrael je napao Egipat. U znak protesta Igre su bojkotovali Egipat, Irak i Libanon. Zbog okupacije Mađarske, isto su učinile Holandija, Španija i Švajcarska. Neposredno pre Igara bojkot je objavila i Kina, zbog toga što je priznat nezavisni nastup Tajvana.
Na ceremoniji otvaranja Olimpijskih igrara Mađari su na svojoj zastavi imali crni flor. Na Igrama je nastupilo 3.148 sportaša i sportašica u sedamnaest različitih sportova.
Najpoznatija utakmica
Šestog decembra odigrana je najpoznatija vaterpolo utakmica, susret između Mađarske i SSSR-a.
Ove dve ekipe su se sastajale i ranije. Leta 1955. u Moskvi, Rusi su po prvi puta u istoriji trijumfovali. Legenda kaže da je utakmica bila toliko gruba da su igrači sukob nastavili opštom tučom u svlačionici nakon meča.
Utakmica u Melbourneu je bila polufinale OI-ja. Danas je mnogi smatraju najbrutalnijom u istoriji sporta. Tokom celog meča vodila se žestoka, agresivna borba. Okršaji među igračima su bili izuzetno grubi i nasilni. Meč je nalikovao na razorene ulice revolucionarne Budimpešte. Urbicid. Golobradi mladići sa vaterpolo loptom u rukama jurišali su na zamišljene ruske tenkove. Provokacije među suparničkim igračima su bile tokom utakmice.
„Da se ne lažemo, to je bio deo naše taktike. Svi smo pričali ruski i provocirali smo ih od prve sekunde, vređali ih, njih i njihove porodice. Znali smo da će ih to razljutiti, da će izgubiti kontrolu, a u takvoj situaciji mi smo imali utakmicu u svojim rukama“, rekao je mnogo godina kasnije Ervin Zador.
Zadnja minuta utakmice. Mađari vode rezultatom 4:0. Igrač SSSR-a, Valentin Prokopov je udario pesnicom Mađara Zadora koji je postigao dva gola. Stradala je arkada. Krv je potekla u bazenu. Bojila ga je. Na tribinama je nastala gužva i komešanje. Sudije su odlučile da prekinu utakmicu. Mnogima je u sećanju ostala slika krvavog Zadora kako napušta bazen. U pratnji sudija. Ne sluteći, odlazi u istoriju, svetske novine i magazine. Ali i u pokretne slike. Filmove.
Sledeću, finalnu, utakmicu Mađarska je odigrala protiv reprezentacije SFR Jugoslavije. Pobedila je sa 2:1 i osvojila svoju četvrtu titulu olimpijskog šampiona.
Zlatno doba
Mnogi od sudionika ove vaterpolo utakmice nisu se nikada vratili u Mađarsku. Gotovo polovina tima. Ervin Zador je otišao u Kaliforniju, tačnije Linden i postao trener plivanja.
Na pedesetogodišnjicu revolucije (2006.), snimljen je dokumentarni film o utakmici, “Freedom's Fury”. Jedan od izvršnih producenata bio je i naslednik filmske estetike nasilja, Quentin Tarantino (moderni Sam Peckinpah). Među producentima je i glumica Tarantinovog filma Kill Bill, Lucy Liu.
Interesantno je da je narator u filmu bivši sedmostruki olimpijski šampion u plivanju, Mark Spitz. Njegov trener bio je upravo Ervin Zador.
Iste godine snimljen je i igrani film Children of Glory (Szabadsag, szerelem). U filmu se pojavljuju i proslavljena imena mađarskog vaterpolo sporta kao što su npr. Gergely Kiss i Peter Biros (koji u filmu nastupaju za selekciju SSSR-a). Na OI u Munchenu 1972, SSSR je osvojio svoju prvu zlatnu medalju. Isti uspeh ponovio je i u Moskvi 1980. godine.
Mađari su nastavili da briljiraju na Olimpijskim igrama. Na početku ovog veka bili su trostruki olimpijski šampioni (2000-2008). Ovu nadaleko uspešnu generaciju predvodio je selektor Denes Kemeny (na 29 velikih takmičenja osvojio je 24 medalje, 1997-2012). Za nju su nastupala neka od najvećih svetskih vaterpolo imena: Zoltan Szecsi, Tamas Molnar, Barnabas Steinmetz, Tamas Kasas, Gergely Kiss, Tibor Benedek, Peter Biros, Norbert Madaras, itd.
Mađarska je trenutno najtrofejnija vaterpolo reprezentacija na letnjim Olimpijskim igrama sa ukupno devet osvojenih zlatnih medalja, a vaterpolo je nacionalni sport.
U spomen na revoluciju 23. oktobra je u Mađarskoj državni praznik. Aprila 2012, Ervin Zador je umro u svom domu. Dvoje njegove dece su danas treneri vaterpola u Riponu, Kalifornija.
Šezdeset godina posle, svetom i dalje vladaju revolucije, prevrati i represije. Kipovi i njihove glave i dalje padaju duž zemljine hemisfere. Trijumfalno. Kako su i podignuti. A narod se veseli i zabavlja modernim gladijatorima.
Izvor: Al Jazeera