Trijumf nacionalizma u Evropi

Piše: Andrea Mammone

“Bitka za Francusku je tek počela”, objavila je pobjedonosno Marine Le Pen, nakon impresivnog rezultata koji je ostvarila u prvom krugu francuskih predsjedničkih izbora. Odmah je dodala da je njena stranka, krajnje desničarski Nacionalni front, spremna “braniti francuski identitet”.

Ova “bitka” je, međutim, mnogo šira – i uključuje istu budućnost Evropske unije, kao i međunarodnih odnosa. U historijsko doba obilježeno ekonomskom nesigurnošću, planovima štednje i opaženim miješanjem međunarodnih tržišta, EU-a i Njemačke u nacionalni suverenitet, države se izlažu riziku od jačanja domaćeg nacionalizma i rasta ekstremističkih snaga, zajedno sa rastom starih i novih “ljutnji” među regionalnim susjedima.

Na dan 23. aprila,  nakon francuskih izbora, “antievropski” prodor Le Penove je hvaljen među nekoliko sektora evropskog političkog društva – a naročito u nekim zemljama koje se suočavaju sa recesijom i mjerama štednje. U Italiji su, naprimjer, vodeći članovi stranke Silvija Berlusconija podržali liderku francuske krajnje desnice. Bivši ministar odbrane Ignazio La Russa, također bivši neofašistički vodeći militant – koji je navodno bio prisiljen podržati tehnokratsku domaću vladu Marija Montija – o ostvarenom rezultatu Le Penove je kazao da je to uspjeh “moderne, evropske i demokratske desnice”, one koja “voli svoju zemlju” i koja je zabrinuta za očuvanje nacionalnog identiteta i zbog prekomjernog oporezivanja.

Nedavni poraz Berlusconijevog pokreta na lokalnim izborima (6. i 7. maja) mogao bi navesti neke aktiviste da se dalje radikaliziraju i ugroze Vladu usvajanjem otvorenijeg antievropskog stava. 

Daniela Santanche – moguća nova liderka centralne desnice na sljedećim općim izborima (i jedna od Berlusconijevih favorita) – slično je pohvalila Marine Le Pen i njenu politiku. Prema njenom mišljenju, te strategije bi, također, trebala usvojiti italijanska desnica. To, međutim, nikako ne iznenađuje s obzirom da je Santanche već pozvala Le Penovu u Italiju i upoznala je sa nekim političkim i poslovnim krugovima.

Nedavni poraz Berlusconijevog pokreta na lokalnim izborima (6. i 7. maja) mogao bi navesti neke aktiviste da se dalje radikaliziraju i ugroze Vladu usvajanjem otvorenijeg antievropskog stava. U međuvremenu, Il Giornale, jedna od glavnih novina u vlasništvu Berlusconijevog brata, tvrdi da je pobjeda socijaliste Françoisa Hollandea, iznad svega, bio “udarac Evropi” i “šamar” onim Evropljanima koji su “nametnuli tehnokrate” u Grčkoj i Italiji. Sada postoji strah da će se ovaj gnjev, također, širiti dalje i u drugim zemljama – dok se igra otvara u dolazećim francuskim parlamentarnim izborima: da li će Nacionalni front ući u Parlament? Kako će to promijeniti krajolik francuskog političkog života?

‘Tvrđava Evropa’

U stvarnosti, neke euroelite bi jednostavno (i konačno) trebale prihvatiti da je ovo “samo” rezultat rezova u javnoj potrošnji, strahovanja od kolapsa sistema socijalne skrbi ugroženog skrivenim agendama nekih sila, neostvarenog (EU) političkog jedinstva, visoke stope nezaposlenosti, navodne slabosti Zapada i, također, slike “tvrđave Evrope” koju su napale  banke i tržišta kao i vanjske sile, poput imigracije ili demografskog rasta muslimanskih zajednica. Kao što je rečeno, to doprinosi reorganizaciji cijelog krajnje desničarskog okruženja, izvan inače poznatih stranki. Sve je to naročito pomiješano sa teškim planovima štednje i rastućom napetosti među običnim građanima koji smatraju da ne postoji jasna demokratska legitimnost za takve vrste reformi.

 Trenutno postoji nekoliko pokušaja da se ekstremističke snage reorganiziraju kroz međunarodna udruženja.

Čak je i jedan od promotora ovog strogog novog evropskog načina života, holandski premijer Mark Rutte bio prisiljen dati ostavku, nakon što je jedan od koalicijskih saveznika – antiislamski i anti-EU Geert Wilders – odbacio “nametnuti” budžetski plan. To je bilo, prema njegovom mišljenju, u suprotnosti sa nacionalnim interesima građana: “Ne želimo da naši penzioneri pate zbog diktatora u Briselu”, rekao je Wilders, lider stranke.

U nekim sektorima evropske politike to se smatralo kao grom iz vedra neba. Ono što je Wilders uradio (i rekao), međutim, nimalo nije bilo iznenađujuće. To je u skladu sa tendencijom evropske ekstremne desnice da odbija okvir, organizaciju i birokratiju Evropske unije. Mnogi od njih pozivaju na neku drugu vrstu Evrope – Evropu “slobodnih nacija”, otadžbina i “ljudi”.

Ustvari, trenutno postoji nekoliko pokušaja da se ekstremističke snage reorganiziraju kroz međunarodna udruženja – od kojih je posljednji, u februaru u Rimu, bilo stvaranje Socijalnog pokreta za Evropu (“stari” naziv, koji je prvi put utvrđen 1951. godine) sa aktivistima iz brojnih evropskih zemalja. Za historičare tih pokreta to je, ustvari, očekivano: uvijek je postojala tendencija krajnje desnice da promiče ili se suoči sa više pannacionalnom dimenzijom i određenom vrstom europejstva. Komični paradoks je kada akademska ili državna tijela odbijaju finansiranje takvih studija, jer se smatraju “ne baš blagovremenim”.

Nije baš neočekivano da je nakon izbora održanih 6. maja neofašističkih grupa Zlatna zora ušla u grčki parlament. 

Ti ekstremni nacionalisti će uskoro sticati dodatnu izbornu podršku i privući će nove simpatizere širom gotovo svih evropskim zemalja. Neki od njih usvajaju političke programe koji javno osporavaju kapitalizam, globalizaciju, liberalizam i kritiziraju politiku EU-a o ekonomskoj krizi i Grčkoj. Njihova retorika, u vezi sa nacionalnom sigurnošću, strogim oblicima teritorijalne pripadnosti i odbrane lokalnih identiteta, može biti privlačna u ovim teškim vremenima. Još jednom, nije baš neočekivano, u tom smislu, da je nakon izbora održanih 6. maja neofašističkih grupa Zlatna zora ušla u grčki parlament. Ona je privukla glasače (od kojih su mnogi razočarani postojećom politikom i ekonomskom krizom u zemlji) na osnovu antinjemačke, antievropske i antiimigrantske propagande. Nakon izbora, njen glavni lider govorio je protiv nekih navodnih “nacionalnih” izdajnika te je doveo u pitanje plaćanje duga stranim investitorima i dogovor za spašavanje.

‘Čuo sam vas’

Također, problem je kada ti nezadovoljni glasači postanu privlačni vodećim političarima. Nicolas Sarkozy u drugom krugu predsjedničkih izbora igrao je opasnu igru u pokušaju da privuče glasače Nacionalnog fronta – konstantno spominjući svoju ljubav prema domovini i zaštiti francuskih granica.

Nacionalni front je radije želio vidjeti propast bivšeg francuskog predsjednika – kako bi postao jedina nacionalistička opozicija u zemlji.

“Čuo sam vas”, rekao je. Time je, također, želio reći da je svjestan da žele očuvati francuski “način života”. Da je bio ponovo izabran, da li bi branio ovo “francuski” od svih stranih uplitanja? I, ako bi, kako? Osim toga, da li je zaista bio spreman razbiti poznati “sanitarni kordon” protiv Nacionalnog fronta i, shodno tome, tražiti zvanični sporazum sa Marine Le Pen?

U stvarnosti, Nacionalni front je radije želio vidjeti propast bivšeg francuskog predsjednika – kako bi postao jedina nacionalistička opozicija u zemlji. Sarkozyev pristup pokazao je veliku kontradikciju i druge rizike za trenutni savez za “fiskalnu stabilnost” sa Njemačkom. Ti birači su bili i još su protiv ideje o Evropi koju su promovirali Merkel i Sarkozy. Oni su pozvali na prvenstvo nacije i nacionalne politike zasnovane na potrebama građana, protiv birokratije EU-a, te za očuvanje strogog koncepta identiteta.

Kako će Angela Merkel, Evropska centralna banka i druge euroelite reagirati na sve to? To je svakako dodatni teret za njih, ali dokazi pokazuju da se oni još samo djelimično fokusiraju na te stvari kako treba. Dugo vremena, glavna preokupacija bila je eventualni reizbor Sarkozya – ili Hollandeov pristup prema fiskalnom paktu EU-a, dok će uskoro biti potrebne nove i vjerovatno pravednije politike ekonomskog rasta i investicija za ublažavanje posljedica štednje i recesije u životima razočaranih (i često ljutih) običnih ljudi. Inače, Le Pen i Wilders će samo predstavljati dva mala znaka rastućeg i složenog problema – što će utjecati na evropski život u godinama koje dolaze.

Stavovi izraženi u ovom članku su autorovi i ne predstavljaju nužno uredničku politiku Al Jazeere.

Izvor: Al Jazeera