Kultura i stvaranje Evropljana

Piše: Andrea Mammone

Evropa je na međunarodnoj sceni često smatrana mjestom gdje živi visoka kultura i gdje ona nesputano i istinski cvjeta. To nije samo zbog kvalitete njenog (uglavnom državnog) obrazovnog sektora, već i zbog specifične prirode i porijekla ovog fascinantnog kontinenta.

Sama Evropa je, ustvari, zaista stara i koncept međupovezanosti datira bar od doba grčko-rimskog svijeta, a taj koncept je preživio stoljeća, kraljevstva i imperatore. Stvoren je mrežom razmjena i susreta, nizom revolucija koje su utjecale jedna na drugu i prisustvom utjecajnih filozofa i zapisa koji su prelazili granice nacija.

Početkom prošle godine ministri kulture raznih zemalja članica Evropske unije su s ponosom predstavili “Dekalog evropske kulture”, koji je objavljen na stranicama International Herald Tribunea. Naglasili su da je kultura bila u srcu izgradnje Evrope. Zbog toga ne bi trebala biti žrtvovana zato što, također, “doprinosi afirmaciji evropskog identiteta”.

Ustvari, postoji direktna veza između evropske unutrašnje kulture i oblika identiteta koji dijele mnogi Evropljani (ali ovaj identitet bi trebao biti porozan i ne bi trebao biti zanemaren, kao što neki pogrešno predlažu da potkopaju ovaj koncept, jer bi Evropa imala smisla samo ako bi svi njeni građani bili veoma slični jedni drugima).

Uprkos Dekalogu političara, mnoge državne vlade smanjuju budžete za kulturu.

Pored kulturoloških, obrazovnih i “socijalnih” razmjena između nacija, kao što je projekt za savremenu mobilnost univerzitetskih studenata – veoma popularni program Erasmus, ova “kultura” je dala vrijedan doprinos izgradnji osjećaja zajedničke pripadnosti među narodima Evrope.

Ipak, uprkos Dekalogu političara, mnoge državne vlade smanjuju budžete za kulturu. Istinu govoreći, čini se da se zemlje EU-a ne mogu dogovoriti ni u vezi s relativno malim ukupnim evropskim budžetom (ako se on uporedi, primjera radi, sa budžetom Sjedinjenih Američkih Država).

Žalostan utjecaj

Smanjenje budžeta EU-a za period 2014-2020. imat će žalostan utjecaj na kulturu, kao i na već spomenutu “obrazovnu” i socijalnu mobilnost Evropljana.

Je li ovako zamišljena vizija zajedničke Evrope?

Ovo dokazuje da neke kompleksnije dugotrajne planove i strukture mogu zamisliti samo najposvećeniji zagovornici Evrope (ali se odmah može postaviti pitanje kako ćemo ih stvoriti u budućnosti).

Nakon nereda i protesta širom evropskih gradova i u doba kada se čini da ključ leži u finansijskom planiraju, kada su ekonomija i tržišta parole, a štednja nova moda, trebali bismo se svi zapitati da li su ovo najbolji načini da se u potpunosti oporavimo od trenutnog smjera kojim idemo.

Čini se da malo političara razmatra kakve će buduće posljedice imati ovakva strategija i šta će ostati nakon ovakvog finansijskog previranja.

Paradoksalno je to da bi smanjenje subvencioniranja za sektore kulture ili obrazovanja trebalo biti najbolji način da se ponovno pokrenu neke nestabilne ekonomije – umjesto da se ozbiljno smanji “rasipanje” državnog novca i novca Evropske unije.

U takvom kontekstu, sa ciljem da se razvije društvo vođeno tržištem, univerzitetima su često uskraćene njihove (finansijske) prednosti i (kulturološke) potrage za “autentičnijim” i trajnijim znanjem. Kao što je Vijeće odbrane Britanskih univerziteta nedavno navelo: “Znanje je novac i razvoj je nedostižan, moćne sile tjeraju univerzitete da služe za kratkotrajne, često pragmatične i strogo komercijalne svrhe”.

S obzirom na malu mogućnost bilo kakvog javnog finansiranja umjetnosti i humanih nauka, moraju se postaviti pitanja o stanju evropskog umjetničkog i intelektualnog stvaranja i o očuvanju ovog naslijeđa za buduće generacije. Čini se da malo političara razmatra kakve će buduće posljedice imati ovakva strategija i šta će ostati nakon ovakvog finansijskog previranja.

Odlazak inovatara

Istraživači i inovatori će, ponovno i uskoro, preći preko Atlantskog okeana ili će otići daleko od zapadne hemisfere i zaputiti se ka rastućim globalnim silama.

Ovo sve bi trebalo biti ključ za borbu protiv recesije i nepredvidljivih tržišta, zajedno sa promocijom stvarne konkurentnosti na globalnom nivou. Informiraniji i obrazovaniji građani će, također, biti i talentiranija i obučenija radna snaga.

Tokom godina strane posmatrače nije impresioniralo samo veliko bogatstvo, veliki sjaj ovih evropskih kultura i njihovih raznolikosti, već i mnoge zajedničke vrijednosti. Ove međusobno povezane historije, kulture i identiteti čine Evropu i Evropljane tako osobitim i privlačnim.

Čak i u zemljama kao što je Velika Britanija, gdje je euroskepticizam s vremena na vrijeme aktivan i gdje neki mediji Evropu pogrešno prikazuju (pogledajte Levsonov izvještaj), kultura, arhitektura i književnost su često puni “evropskih” interakcija.

Proces ekonomske i političke integracije koji se provodi unutar aktuelnog okvira EU-a je sigurno pomogao da se stvore “Evropljani” kakve poznajemo danas

Predivni kvart akademskih institucija, nazvan Founder's Building, gdje trenutno radim, Royal Holloway, Londonski Univerzitet, očito su inspirirani dvorcima kontinentalne Evrope. Reljefi na vanjskoj fasadi odaju počast velikanima evropske i zapadne književnosti kao što su Homer, Shakespeare i Dante.

Je li ovo britansko, latinsko ili možda očito široko rasprostranjeno evropsko kulturno naslijeđe i identitet?

Političari bi, ipak, trebali shvatiti da ovaj evropski identitet nije nepromjenljiv koncept niti je imun na povratak mržnje među nacijama. Proces ekonomske i političke integracije, koji se provodi unutar aktuelnog okvira EU-a, zasigurno je pomogao da se stvore “Evropljani” kakve poznajemo danas i nakon tragedija koje su se dogodile tokom dva svjetska rata.

Ipak, ovo doba štednje dovodi u pitanje i ovaj specifični kosmopolitski identitet, sa nepredvidivim budućim posljedicama. Potencijalno smanjenje finansiranja programa Erasmus je zaista još jedan izuzetan primjer. Potonji doista predstavlja jedan od glavnih evropskih uspjeha u proteklih 25 godina.

Program je, zaista, stvorio generacije istinskih savremenih “evropskih građana”.

Planovi za spasavanje

Ako danas u Evropi postoji zajedničko prihvatanje susjedskih tradicija i mnogih zajedničkih vrijednosti, za to je djelomično “kriv” i program koji je dobio ime po holandskom renesansnom humanisti Erasmusu od Rotterdama, koji se zalagao za promociju zdravog razuma, obrazovanja i tolerancije.

Uspješna elita EU-a i nacionalne vlade bi trebale s pravom naporno raditi da riješe ekonomske probleme i javne dugove. Ali samo bi kratkovidna politika gurnula u stranu kulturu, znanje i svoje (često međunacionalne) građane. 

Nema sumnje da tržištima treba stabilnost i posrnulim bankama trebaju planovi za spasavanje. Ipak, s ciljem da djeluje kao svjetska sila i sa jedinstvenim glasom (koji se jasno čuje), Evropi trebaju ideje, “mozgovi” i zasigurno, posvećeni Evropljani.

Stavovi izraženi u ovom tekstu su autorovi i ne odražavaju nužno uredničku politiku Al Jazeere.

Izvor: Al Jazeera