Opsesija Zapada samim sobom

Od ideja kolumniste New York Timesa Davida Brooksa do zastupnika Stevea Kinga i njegovih ideja prisutan je sve intenzivniji osjećaj među mnogima da su zapadnjačke vrijednosti, pa čak i zapadna civilizacija, u smrtnoj opasnosti. Takozvani islamski teroristi krajnja su prijetnja.

Ali, prijetnju predstavlja i obrazovanje u kojem se svaki aspekt zapadne civilizacije tretira kao svetinja. Arapski muslimani, useljenici iz Latinske Amerike i afrički migranti služe kao marionete za ekonomske nesigurnosti i rasne brige koje potječu od globalizacije i finansijske krize iz 2008–2009. Te nesigurnosti objašnjavaju zabrinutost zbog mogućeg pada zapadne civilizacije pred antizapadnjačkim učenjima i demografskim promjenama u SAD-u i Evropi.

Sve je ovo dio veće teme, opsesije Zapada da sebe doživljava vrhuncem svega što je čovječanstvo postiglo. Ali, ne dajte se zavarati. Bijeli i evropski populistički nacionalizam oduvijek je dio moderne zapadnjačke političke misli. Sada kad je Velika Britanija izglasala izlazak iz EU-a, a Donald Trump pobijedio na izborima 2016, ove rubne grupe, zagovornici dominantne rase, postali su potpuni mainstream, kao što su bili 1930-ih.

Civilizacijski problemi

Brooks je prošlog mjeseca u svojoj kolumni “Kriza zapadne civilizacije” napisao: “Još prije nekoliko decenija mnogi su ljudi, posebno na univerzitetima, izgubili vjeru u narativ zapadne civilizacije… Sada mnoge studente, ako na njega naiđu, uče da je zapadna civilizacija historija ugnjetavanja.”

King je u martu objavio na Twitteru: “Wilders shvata da su kultura i demografija naša sudbina. Mi ne možemo oporaviti svoju civilizaciju tuđim bebama.” Brooksova kolumna loš je odgovor na uspon moćnika u geopolitici, uključujući predsjednika Donalda Trumpa, Vladimira Putina u Rusiji i Recepa Tayyipa Erdogana u Turskoj, te na mogućnost uspona drugih, kao što je Marine Le Pen u Francuskoj.

Kingova zločesta objava na Twitteru bila je indirektni odgovor holandskom političaru desničaru Geertu Wildersu, koji je više puta pozvao na “deislamizaciju” Holandije, uključujući zaustavljanje muslimanske imigracije, zabranu Kur'ana i zatvaranje svih džamija. I Brooks i King smatraju da su SAD i Zapad pod opsadom nezapadnjačkih vrijednosti i demografskih promjena koje će umanjiti evropsku ili zapravo bjelačku dominaciju u SAD-u i Evropi.

Amerikanci su posebno opsjednuti idejom da je SAD broj jedan, kao i stalnim isticanjem američkog značaja i patriotizma. Ali to je suprotno od onoga što Brooks vjeruje u vezi s učenjem o zapadnoj civilizaciji na nivou srednje škole i koledža, gdje su profesori umanjili veličinu i značaj Zapada. Ovi predmeti, ako ništa drugo, jačaju stereotip da je Zapad suštinski dobar za svijet.

Prvi put predavao sam historiju svijeta na Univerzitetu Carnegie Mellon 1994, a profesor za koga sam radio bio je Peter Stearns. On je zajedno sa Jerryjem Bentleyem i Herbertom Zieglerom uveo historiju svijeta kao predmet u brojne srednje škole i koledže u SAD-u 1980-ih. Tokom tog perioda barem pitanje snažnih zapadnjačkih predrasuda ostalo je veliko pitanje među edukatorima. U dijelu koji sam ja predavao zadržali smo se jednu sedmicu na klasičnoj Indiji i Kini (približno period između 500. p. n. e. i 500. n. e.) diskutirajući o ulozi žena u patrijarhalnim društvima. Nakon diskusije o hinduističkoj poeziji jedan od mojih studenata napisao je u eseju: “Kineskinje su se opirale patrijarhatu, ali Indijke su bile stidljive.”

Prozapadnjačka pristranost

Ovo je bio tipični primjer onoga što sam počeo nazivati “svjetskim stereotipima” – brzim, prljavim i evrocentričnim načinima na koje nastavnici u srednjoj školi i profesori na koledžima predaju historiju svijeta. To je ideja da je zapadna civilizacija automatski bolja i da se “nezapadnjački drugi” mogu lijepo uklopiti u postojeće stereotipe. To znači da predmeti kao što je historija svijeta često služe kao alati koji reproduciraju snažnu prozapadnjačku pristranost i jačaju rasne, etničke, vjerske i rodne predrasude.

U proteklih nekoliko godina priličan broj školskih okruga opirao se čak i malim izmjenama u planu i programu za predmet “Historija” u kojima se razmatrala ideja o zapadnoj civilizaciji kao nečemu drugom osim pozitivne sile za svijet.

Opirali su se i u Okrugu Jefferson, gdje je u školskom odboru u Coloradu jedan član odbora insistirao da novi napredni plan i program za američku historiju treba “predstaviti samo pozitivne aspekte SAD-a i njegovog naslijeđa”. Jedan školski odbor iz Texasa također se našao u ovoj debati. Oni su predložili udžbenik koji sugerira da su Amerikanci meksičkog porijekla “usvojili revolucionarni narativ koji se protivio zapadnoj civilizaciji i da su željeli uništiti ovo društvo”. U Tennesseeju je odbor jedne državne škole izazvao negodovanje u septembru 2016. kada je islamsku historiju i kulturu izbacio iz svog plana i programa društvenih nauka za sedmi razred zbog straha od vjerske “indoktrinacije”.

Nema ništa loše u učenju o historiji zapadne civilizacije. Problem je u tome što milioni ljudi žele da svijet vidi zapadnu civilizaciju kao neprikosnovenu. Problem je što zapadna civilizacija ne bi postojala bez značajnih doprinosa raznih naroda i drugih civilizacija iz cijelog svijeta. Problem je i u tome što je i zapadna civilizacija nanijela dosta štete svijetu. Ropstvo, globalni rat i klimatske promjene u jednakoj su mjeri naslijeđe zapadne civilizacije i SAD-a kao što su to industrijalizacija, feminizam i parlamentarne demokratije.

Bijeli Amerikanci i Evropljani trebali bi razumjeti cjelokupnu sliku zapadne civilizacije. Bjelja historija i veći broj evropskih beba definitivno neće Ameriku i Zapad ponovo učiniti velikima. 

Stavovi izraženi u ovom tekstu autorovi su i ne odražavaju nužno uredničku politiku Al Jazeere.

Izvor: Al Jazeera