Brisel otvara odlučujuću sezonu lova na ‘ruskog medvjeda’

Diplomatski odnosi između Evropske unije i Ruske Federacije nisu bili nikada lošiji. Čak ni u vrijeme krimske krize 2014. godine “strune” nisu bile toliko zategnute. Takve ocjene ne stižu posljednjih dana samo iz Brisela i Moskve, već i iz drugih evropskih centara moći i Amerike. Razlika je jedino u intonaciji i težini riječi kojima se “trenutno najopasnija eskalacija po globalnu zajednicu” predstavlja najširoj javnosti.

Iz Belina i Pariza stižu oštri, ali ciljani prijekori prema državnom vrhu u Moskvi, i to isključivo zbog represije prema opoziciji i njenom lideru Alekseju Navaljnom. Skandinavske zemlje problem vide u Rusiji kao razuzdanoj sili u najbližem susjedstvu, koja ponižava Evropu i koja se svakodnevno sve drčnije udaljava od međunarodnog poretka. Baltičke zemlje i Poljska su fokusirane na “nalogodavce” i “oligarhiju” u Kremlju.

Kada bi se pitali samo zastupnici u Evropskom parlamentu, sankcije prema Rusiji, “kakve do sada nisu viđene”, već bi djelovale od prošle srijede, obje trase gasovodnih cijevi Sjevernog toka 2 bile bi zapušene, a odlučujuća sezona lova na “ruskog medvjeda” ovoga bi puta bila otvorena za primjerke “najkrupnije divljači” u kremaljskom “lovištu”.

Raspašoj u Evropskom parlamentu

Tokom višesatne plenarne rasprave isprovocirane nedavnom prvom posjetom trenutnog visokog predstavnika EU-a za vanjsku politiku i sigurnost Josepa Borrella Moskvi, od četerdesetak govornika u Evropskom parlamentu više od trideset ih je tu posjetu ocijenilo “neoprostivim fijaskom”. Isto toliko ih nije prikrivalo otvorenu antipatiju prema Rusiji, niti rusofobnu strepnju od “podivljale Rusije”. Malo manji broj zastupnika je uspijevao uspostaviti diferenciju između “diktatorskog režima”, “ruskog naroda” i “civilnog društva”, a tek desetak ih se založilo za “čišćenje vlastitog dvorišta”, kako bi se eventualno potom, s kredibilitetom moglo prijetiti drugima.

Indikativno je da su u prvoj i drugoj skupini evropskih kritičara bili i hrvatski zastupnici, od lijeve do suverenističke orjentacije, uprkos tome što je njihova zemlja sredinom decembra, nakon 16 godina isčekivanja gostiju iz Moskve, s neskrivenom srdačnošću ugostila kreatora ruske vanjske politike Sergeja Lavrova. I unatoč tome što su odnosi između Zagreba i Moskve tada ocijenjeni sve plodonosnijim i što je aktiviranje Međuvladine komisije za trgovinsku, privrednu, naučnu i tehničku saradnju ozvaničeno, upravo “imajući u vidu da je riječ o geopolitički i strateški najvažnijoj zemlji svijeta”.

“Ko pije, a ko plaća” nakon ovakvog raspašoja u Briselu saznat će se vjerovatno uskoro, kada Evropljani dobiju uputstva iz Amerike šta je kome činiti; kakve moraju biti evropske sankcije; prema kome će se ciljati; kako i koliko će biti podržani opozicioni lideri, prozapadno orjentirani ruski građani i civilno društvo; šta će biti sa Sjevernim tokom 2; do koje će se mjere Njemačka morati distancirati od bivšeg socijaldemokratskog kancelara Gerharda Schredera, koji je od 2017. godine na funkciji predsjednika najveće ruske energetske kompanije Rosnef. I koji zagovara politiku “uzlazne saradnje s Rusijom neovisno o tome ko je kada na vrhu u Kremlju”.

Indirektna pravila buduće igre na “odlučujećem svjetskom turniru za koji je Evropska unija nespremna” (kako globalni poredak vidi većina eurozastupnika) novi američki predsjednik Joe Biden je, doduše, već nagovijestio tokom prvog nedavnog telefonskog razgovora s ruskim kolegom Vladimirom Putinom, kada mu je, prema vlastitoj izjavi, rekao da su “dani kada su Sjedinjene Američke Države okretale glavu od ruskih agresivnih akcija završeni”.

Dvadeset godina iluzija o saradnji s Putinom

Na najnoviju “halabuku s ciljem miješanja u unutarnje poslove i destabilizaciju Rusije”, iz Moskve se odgovara također oštrije nego ikad, i prvi put se nedvojbeno o evropskom bloku govori kao “nepouzdanom savezniku i partnru”. Doslovno tako se ruski šef diplomatije prošlog vikenda obratio prvom diplomati Evropske unije usred Moskve, na što, po ocjeni Evropskog parlamenta, Borrell nije znao adekvatno uzvratiti. Stranim diplomatama i državnicima, “koji se uzaludno bave Rusijom”, Lavrov je posavjetovao da počnu poštovati međunarodno pravo, da se bave problemima u svojim zemljama, i da svako od njih napokon počne misliti vlastitom glavom, umjesto nasjedanja na “orkestriranu vanjsku politiku zapadnih sila”.

Desetak dana ranije uvertiru ruskom šefu diplomatije dao je sam ruski predsjednik, kada je sa virtualnog ekonomskog foruma u Davosu, na kojem je odlučio sudjelovati nakon 12 godina prezira, upozorio euroatlanstske saveznike da “neprestano povećanje agresije u vanjskopolitičkoj retorici postaje kritično”, što bi situaciju na globalnom planu moglo raspuhati nekontrolirano. “Moguće je očekivati još agresivniju prirodu praktičnih poteza u vanjskoj politici, uključujući sve vrste pritisaka na zemlje koje se ne slažu s ulogom poslušnika i kontroliranih satelita… Korištenje trgovinskih barijera, nezakonite sankcije, ograničenja u finansijskoj, tehnološkoj, informacionoj sferi – igra je bez pravila, koja kritično povećava rizik od jednostrane primjene vojne sile i koja bi mogla dovesti do sukoba svih protiv svih.”

Takav pokušaj ruskog lidera da “dopre do zdravog razuma u svjetskoj politici” (kako ga je kasnije branio glasnogovornik Kremlja Dmitrij Peskov) većina zapadnih prijestolnica je razumjela kao “upozorenje i konfrontaciju Rusije”. Iz takvog preovlađujućeg diskursa, logično, proisteklo je i već spomenuto antirusko raspoloženje u Evropskom parlamentu, koje je, nakon višesatne rasprave, sažeto u zaključak da 20 godina iluzija o saradnji s Putinom “mora biti okončano univerzalnim i čvrstim mjerama, kojima će se ruska oligarhija prinuditi da poklekne”.

Historijska prekretnica za EU-ruske odnose

Rezolutni zahtjevi Evropskog parlamenta, mada neobavezujući za evropske kreatore odluka, nagnali su Borrella da ponovi ocjenu po kojoj se Evropska unija nalazi na historijskoj prekretnici u odnosima s Rusijom. “Izbor koji učinimo danas odredit će međunarodnu dinamiku snaga u ovom vijeku: da li će se Evropska unija kretati ka kooperativnijem ili polariziranijem modelu u odnosima s Moskvom i da li će se međusobni odnosi zasnivati na otvorenim ili na zatvorenim društvima?” Ovim riječima Borrell je počeo opsežno i vro neugodno “pranje” pred evropskim parlamentarcima prošle srijede, podnoseći iznuđeni izvještaj povodom “diplomatskog fijaska” prošlog vikenda u Moskvi, kojeg su evropski zastupnici doživjeli kao “ponižavajući čin izdaje zajedničkih interesa zemalja članica i temeljnih evropskih vrijednosti koje čine DNK Evrope”.

Iako se u uvodnim isprikama oslanjao i na efemerne činjenice o Rusiji kao najvećem i najznačajnijem susjedu Evrope, s više od 6.000 dugim pograničnim pojasom te da s takvim susjedom treba izbjegavati dugotrajnu konfrontaciju, u završnom činu svoje odbrane govorio je upravo sve ono što je većina na plenumu željela da čuje. Obećao je da će, u skladu s pravom na inicijativu u sektoru evropske vanjske i sigurnosne politike, inicirati nove sankcije protiv Rusije već do 22. februara, za kada je zakazano zasjedanje Vijeća ministra vanjskih poslova Unije. Najavio je i svojevrsnu koegzistenciju između “robustnog djelovanja protiv nedemokratskog režima i sigurnosnih prijetnji po Evropsku uniju”, s jedne strane, i značajnog povećanja podrške ruskom civilnom društvu i “narodu koji želi biti dio Evrope”. Moskvu je okrivio što je “historijska prilika za uspostavljanje konstruktivnog dijaloga” pretvorena u decidno “ne” i otvorenu nezainteresiranost za obnavljanje odnosa s Evropskom unijom.

Pijanice, krive naočare i dupli standardi

Trenutni zaključak Brisela je da je Rusija ta koja nije opravdala očekivanja, jer je ponovo odbila ispruženu ruku Evrope, koja joj je željela pomoći uspostavu “savremene demokratije”, u kojoj su ljudska prava, politički pluralizam i sloboda medija neprikosnoveni. “Razočarani smo. Povjerenje više ne dominira u našim odnosima…”, rezignirano je tokom replike ponovio Borrell u Evropskom parlamentu, čija ga je većina zastupnika nagovarala na ostavku nakon “moskovskog debakla”. On, međutim, nije odstupao od ranije ambicije da se, uprkos svim starim i novim poteškoćama, kanali komunikacije s Moskvom moraju održavati “kadgod je to u interesu članica Unije”.

E, upravo takvu “sebičnost Zapada”, “krive naočare i duple standarde” te neuvažavanje pravila o reciprocitetu interesa i prava na samosvojnost zvanična Moskva smatra ključnim izvorom svih nesporazuma. I stvarnih napetosti koje su, nakon 30 godina prividne kohabitacije Istoka i Zapada, ponovo uvele svijet u hladni rat, neuporedivo opasniji od onog koji je nestao s raspadom sovjetske imperije i rušenjem Berlinskog zida. Kao što pijanci nikada ne priznaju svoju pijanost, ni u politici niko ne priznaje vlastite greške.

Stavovi izraženi u ovom tekstu autorovi su i ne odražavaju nužno uredničku politiku Al Jazeere.