Znate li ko je Ramzan Kadirov?

Saopćenje čečenskog predsjednika Ramzana Kadirova kako namjerava poslati svoje maloljetne sinove da učestvuju u ruskom napadu na Ukrajinu iznova baca svjetlo na jednu od najkontroverznijih ličnosti ruske političke scene, posebno u aktuelnim ratnim dešavanjima.

Njegovo ime se vezuje uz najoštrije izjave o obračunu s Kijevom, a nije se ustručavao pozvati Kremlj da razmisli o upotrebi nuklearnog oružja s relativno malim učinkom protiv Ukrajine.

Čak ni generali i vojnici koji su dobili zadatak da brane grad Liman, koji je nedavno pao u ruke ukrajinskih snaga, nisu bili pošteđeni njegovih oštrih izjava. Prije toga, sve one koji su se protivili mobilizaciji i učešću u ratu opisao je kao “kukavice”.

Iako je Državna duma odgovorila Kadirovu da je striktno zabranjeno regrutirati djecu u vojsku, on je odgovorio da “mladost ne bi trebala biti prepreka za obuku branilaca domovine“.

Počeci

Počeci Kadirovljevog uspona na vlast datiraju još od kraja aktivne faze Drugog čečenskog rata (2000), kada su ruske vlasti prenijele kontrolu nad republikom na pleća lokalnih elita, u zamjenu da odustanu od parole nezavisnosti.

To je dovelo do uspostave jedinstvenog statusa Čečenske Republike unutar Ruske Federacije, gdje centralna vlada kontrolira republiku u ograničenoj mjeri. Zvanično, institucije i uprave na federalnom nivou djeluju isključivo u skladu sa zakonima Ruske Federacije. U praksi, oni se pokoravaju Kadirovljevim direktivama i tradicionalnim čečenskim zakonima.

Uspon Ramzana Kadirova na političkoj sceni na federalnom nivou došao je brzo, pa čak i pomalo neočekivano. Razlozi njegovog uspjeha u preuzimanju funkcije predsjednika Čečenije 2007. godine, u dobi od 30 godina, posljedica su niza faktora:

Uspio je ponovno uspostaviti sistem u republici od milion i po građana, riješiti se svih svojih oponenata, uključujući i one koji su uživali podršku pojedinih političara i snaga sigurnosti u Moskvi.

U kratkom vremenskom periodu je uspostavio vlastiti politički sistem (lična vertikala moći), ali čečenski protivnici kažu da je ponekad pribjegavao oštrim metodama, koje je pratio masovni progon uz upotrebu mučenja i represije.

Lojalnost Putinu

Kadirov je poznat po svojoj apsolutnoj lojalnosti ruskom predsjedniku Vladimiru Putinu i više puta je izrazio uvjerenje da Putin treba zauvijek ostati predsjednik Rusije. Tako je, na primjer, u oktobru 2014. organizirao proslavu rođendana ruskom lideru u glavnom gradu Grozni na kojoj je, prema tadašnjem čečenskom Ministarstvu unutrašnjih poslova, bilo oko 100.000 učesnika.

U tom kontekstu, politički analitičar Aleksej Malašenko primećuje da je otprilike u isto vreme kada su se ove proslave održavale, 54 posto građana Rusije bilo tog stava da ne postoji alternativa za predsjednika Putina, što, prema Malašenku, ukazuje na to da Kadirov u potpunosti misli i djeluje u skladu sa zvaničnim ruskim diskursom.

Stoga mnogi ruski posmatrači vjeruju da Kadirova snaga počiva, u velikoj mjeri, na njegovom ličnom odnosu sa Putinom, koji se razvijao sam od sebe nakon ubistva njegovog oca Ahmada Kadirova 2004. u bombaškom napadu na stadionu Dinamo u Groznom.

Pored toga, Kadirov je, u očima Kremlja, najuspješniji lider sjeverno-kavkazskih republika. Pojedini ruski političari čak žale što se Kadirovljevo iskustvo u Čečeniji, s njihove tačke gledišta, nije proširilo na cijeli Sjeverni Kavkaz, a donekle i na ostatak Rusije.

Autonomija u Čečeniji ovisi o lokalnim oružanim snagama koje broje između 10 i 30 hiljada ljudi, a nose naziv “Kadirovci”. Službeno su podređene ruskom Ministarstvu vanjskih poslova i Nacionalnoj gardi.

Prema moskovskom centru Carnegie (koji se prema ruskim zakonima smatra stranim agentom), ove snage čine Kadirovljevu privatnu vojsku, kojom komandiraju njegovi drugovi. Gotovo sve vojne i sigurnosne snage su pod kontrolom vlasti Čečenske Republike, a samo je lokalna Federalna služba sigurnosti nezavisna.

Stisak Moskve na Kavkazu

Za Moskvu, Kadirovljevo vodstvo u Čečenskoj Republici predstavljalo je važan element u ratu Rusije protiv oružanih grupa na Sjevernom Kavkazu. Čečenski borci su igrali istaknutu ulogu u podršci ruskim snagama tokom takozvanih čistki separatista i fundamentalista, koja se ogledala u infiltraciji čečenskih boraca u njihove redove ili ubijanje, te njihovom izoliranju od gradova.

Prema ruskim izvorima, to je dovelo do protjerivanja između 4.000 i 5.000 boraca s tih područja u Irak i Siriju, gdje se veliki broj njih pridružio Islamskoj državi Irak i Levant (ISIL), među kojima je oko 1.500 Čečena.

Bliskoistočna uloga

Kadirov, također, igra posebnu ulogu u ruskoj politici u sjevernoj Africi i na Bliskom istoku. Tokom proteklih godina, on i njegove kolege su, u svojstvu predstavnika predsjednika Putina i Ruske Federacije, održali desetine sastanaka sa liderima i visokim zvaničnicima u Saudijskoj Arabiji, Ujedinjenim Arapskim Emiratima, Jordanu, Bahreinu, Kataru, Libiji i drugim državama.

Pored toga, humanitarna fondacija Kadirov održava odnose sa prilično velikom čečenskom zajednicom u Turskoj, Siriji i Jordanu. Tako se Kadirovljev utjecaj  proširio unutar ovih zajednica na Bliskom istoku, što je učvrstilo poziciju čečenskog lidera na ruskoj političkoj sceni.

Iako ruski posmatrači smatraju da je Kadirov najvažniji garant trenutne situacije u Čečeniji, dugoročno ne isključuju, u slučaju odlaska ruskog lidera, mogućnost preispitivanja sadašnjeg modela odnosa između centralne vlade i Groznog.

To bi, između ostalog, moglo dovesti do težnje Čečenije da ponovo stekne nezavisnost i proširi svoje granice na račun susjednih republika, kao što je to učinila nakon raspada Sovjetskog Saveza. Prema njihovim riječima, separatističke tendencije u republici su i dalje jake.