Iako možda zastarjeli, sjevernokorejski sateliti ‘uključili alarm’ na Zapadu

Špijuniranje između velikih sila je još pre nekoliko decenija prešlo u domen visoke tehnologije. Iako holivudski filmovi i danas predstavljaju razne vrste obavještajaca kao “super heroje”, u stvarnosti su oni stručnjaci za analizu ljudskog ponašanja, međunarodnu politiku, a sve češće i eksperti za računarske sisteme i mreže.

Odmah nakon raspada SSSR-a 1991. godine, dotadašnji sporazumi o “slobodnom nebu” između istoka i zapada su prestali da važe. U to vreme su već tajno leteli “B-2 Spirit” nevidljivi (stealth) avioni, koji su u špijunskim misijama iznad Rusije zamenili dotadašnje “U-2” i “SR-71 Blackbird”.

Tri decenije kasnije, obaveštajne službe se na prvom mestu oslanjanju na cyber electronic collection (prikupljanje podataka putem računara i mrežnih sistema), te “Orbital SIGINT” – prikupljanje podataka i nadgledanje Iz Zemljine orbite.

SAD dobio neočekivanu konkurenciju

Iako se na pomen “špijunskih satelita” na prvom mestu misli na orbitalne mogućnosti SAD-a i njenih saveznika iz obaveštajnog saveza “Five Eyes” (Pet očiju, koga čine SAD, Velika Britanija, Kanada, Australija i Novi Zeland), te potom i na mogućnosti Ruske Federacije, u svemiru je zapravo mnogo veća “gužva”.

Na prvom mestu po broju vojnih i špijunskih satelita je SAD, sa oko 239 letelica. Prava brojka je državna tajna, a njima upravlja tajnovita agencija NRO (National Reconnaissance Office). Ona je formirana 1961. godine kao naslednica tadašnjeg “US Spacecom”, odeljenja Američkog vazduhoplostva (USAF). NRO je danas u direktnoj koordinaciji sa novoformiranim “Svemirskim snagama” (US Space Force, USSF), a podatke sa njenih špijunskih satelita na prvom mestu obrađuje NSA (National Security Agency), kao centralna tačka za obradu elektronskih podataka cele obaveštajne zajednice SAD-a.

Rusija je svoje prve špijunske satelite lansirala 1960, u izuzetno tajnom projektu “Almaz”. Projekt je bio toliko tajan da je unutar sovjetskog biroa”OKB-1”, zaduženog za dizajn svih raketa i satelita, bio formiran poseban tim za projekt “Almaz”. To je naišlo na neodobravanje glavnog projektanta i “oca sovjetskog svemirskog programa” Sergeja Koroljeva, koji će zbog sukoba sa Kremljom i KGB-om, te neuspehom projekta rakete “N-1” na kraju biti i smenjen. SSSR nije imao samo špijunske satelite, već tri špijunske svemirske stanice – Salyut 2, 3 i 5. Zanimljivo je da je SAD saznao za ove stanice tek 1979, iako je projekt bio zvanično prekinut još početkom 1978. Iz ovog “špijunskog” programa će nastati i kasnija stanica “Salyut 7”, te stanica MIR, lansirana 1986.

Ruska Federacija danas ima oko 105 vojnih i državnih satelita, od kojih je 32 sa “geosinhronom” putanjom, što znači da stalno nadgledaju isti deo planete. Krajem 2014. je lansiran i najveći ruski špijunski satelit “Olymp-K”, koji je pod upravom ruskog Ministarstva odbrane i agencije FSB. On se nalazi u orbiti na poziciji 18,1 stepeni zapadno što mu daje dobar “pogled” na veći deo SAD-a, te celu EU – zapravo, na članice NATO-a.

Kina ima oko 140 špijunskih i vojnih satelita, kao i specijalni “vojni sistem za navigaciju”, sličan američkom GPS-u. Najveći deo ovih satelita koristi kineska mornarica, ali postoje i komunikacioni sateliti, poput FH-2A koji rade u tzv. C-band frekventnom opsegu. Kina ima i čitav niz “pomorskih” satelita za praćenje situacije u Kineskom moru, sve do obala Australije – “Yaogan” 20, 25 i 31, te BD-2G. Ovi sateliti su takođe i deo kineskog sistema za navigaciju i pozicioniranje “Beidou”.

Upravo je prvo uspešno lansiranje severnokorejskog špijunskog satelita 21. novembra navelo stručnjake da posumnjaju na “saradnju” sa Kinom. Satelit “Malligyong-1” je lansiran novom raketom-nosačem “Chollima-1”, a državna propagandna agencija KCNA je ovo nazvala “jednim od najvećih uspeha lidera Kim Jong-una”. Ipak, odmah nakon lansiranja, stručnjaci iz Južne Koreje, sa Filipina i Japana su primetili da se “Malligyong-1” kreće u veoma niskoj orbiti i na pozicijama koje su nekada koristili prva generacija kineskih satelita. Da je severnokorejski satelit “zastareo” potvrđuju i same crno-bele fotografije koje su pokazale tamošnje TV stanice. Fotografije su niske rezolucije i fiksne aperture (otvora sočiva na kameri), što opet upućuje na zastareli dizajn, karakterističan za početak ‘80-ih. Ovo je zapravo treći pokušaj lansiranja satelita iz Severne Koreje – prva dva su bila neuspešna zbog grešaka na raketi-nosaču.

Pyongyang brzo uči

Ipak, i sama činjenica da Severna Koreja ima “geo-nadzorne” (geo-spatial) mogućnosti je dovoljna da “upali alarme” Seulu, Tokiju, ali i Washingtonu. Američke agencije CIA i DIA su decenijama bile na stanovištu da “Severna Koreja nikada neće razviti pouzdane svemirske sisteme”. To se promenilo još 2014. godine lansiranjem balističkih projektila “Hwasong-7” i “Nodong-1”, i koji su mogli da dosegnu “nisku Zemljinu orbitu”. Danas režim u Pyongyangu ima čitav niz različitih balističkih projektila, kao što su “Musudan-1”, “Hwasong-12” i “Pukgusong-2”.

Lansiranje rakete-nosača “Chollima-1” krajem novembra je dovelo i do podizanja vazdušne uzbune u delovima Japana, budući da je raketa proletela direktno iznad ostrva Okinawa. Zvanični Seul je takođe reagovao prekidom vojne komunikacije i diplomatskih kanala sa Severom.

Analitičari upozoravaju i da Kina nije jedina koja je voljna da pomogne svom susedu i ideološkom “saborcu”. Prilikom posete Kim Jong-una Rusiji u septembru, priređena je i poseta kosmodromu “Vostochny” u Amurskoj oblasti. Tom prilikom je Putin obećao pomoć Pyongyangu u “unapređenju mogućnosti za lansiranje satelita i raketa”. Moskva bi, zauzvrat, dobila municiju i naoružanje za svoje trupe u Ukrajini.

Početkom decembra, svoj prvi špijunski satelit je lansirala i Južna Koreja, i to na raketi-nosaču američke kompanije SpaceX. Tom prilikom je i raketa “Falcon 9” bila “redizajnirana” velikom zastavom i natpisom “Korea”, a zanimljivo je i da je lansiranje obavljeno iz vojne baze Vandenberg Space Force Base u Kaliforniji. Satelit će se nalaziti na visini između 400 i 600 kilometara iznad Zemlje, a služiće “za nadzor razvoja nuklearnog programa Severa”. Zvanični Seul planira da do 2025. lansira još najmanje četiri špijunska satelita sa istom misijom.

Japanski premijer Fumio Kishida je ovakav razvoj situacije u regionu nazvao “ozbiljnom eskalacijom koja utiče na bezbednost čitavog sveta”. Za to vreme, i Kina nastavlja lansiranja – “Yaogan-32” je “sazvežđe” špijunskih satelita sa najmanje tri letelice (od kojih je prva lansirana još 2018), i za koje se veruje da prate aktivnosti američke mornarice u Južnom kineskom moru. Najnoviji špijunski satelit je lansiran u julu ove godine, a radi se “blizancima”, “Yaogan” 35 i 36. Oni su orbitu postavljeni raketom “Long March 2D” i imaće elektronsko-optičke mogućnosti za nadzor preko 80 odsto teritorije Azije.