Analitičari: Nakon referenduma u Kataloniji moguće nekoliko scenarija

Nakon ishoda referenduma u Kataloniji, mnogi se pitaju kakvi su naredni potezi katalonske, te vlade u Madridu.

Za nezavisnost Katalonije glasalo je više od dva miliona glasača, tvrdi katalonska vlada, što može imati ozbiljne posljedice po centralnu špansku vladu.

Katalonski zvaničnici saopštili su kasno sinoć da se 90 posto ljudi koji su glasali izjasnilo za nezavisnost i da je to otvorilo vrata jednostranom pozivu na otcjepljenje od Španije.

Administracija desnog centra premijera Mariana Rajoya snažno je reagovala na glasanje, pokušavajući spriječiti referendum, koji je kako tvrde ilegalan po osnovu da španski ustav iz 1978. daje nacionalnoj vladi ekskluzivno pravo da održava referendume.

Ukoliko bi Katalonija jednostrano proglasila nezavisnost nakon referenduma, španska vlada bi mogla suspendovati katalonsku autonomiju, dovodeći naciju u političku i ustavnu krizu.

 „Prijedlog zakona o referendumu“ je usvojen 6. septembra  u katalonskom parlamentu koji broji 135 članova, sa 72 glasa za i 11 suzdržanih. 

Pravo na suspenziju autonomije

Španija bi mogla da upotrijebi svoje ustavno ovlaštenje da suspenduje katalonsku autonomiju ukoliko regionalni parlament proglasi nezavisnost, rekao je u ponedjeljak španski ministar pravde Rafael Catala.

Prema Članu 155 španskog Ustava, centralna vlada može da suspenduje autonomna ovlaštenja te sjeveroistočne španske pokrajine, navodi Reuters.

“Član 155 je tu. Iskoristićemo svu snagu zakona. Naša obaveza je da rješavamo probleme i to ćemo učiniti, čak i ako bi korištenje pojedinih mjera moglo da zaboli. Ali, ako neko proglasi nezavisnost, moraćemo da im kažemo da ne mogu”, rekao je Catala španskoj televiziji.

Katalonska vlada, koja je proglasila pobjedu opcije za nezavisnost na spornom referendumu, sada treba da donese odluku šta će će biti njen slijedeći korak, pošto španske vlasti odbacuju, ne samo objavljene rezultate tog izjašnjavanja, već i da je referenduma uopšte bilo. 

Teren spreman za obračun

Ulice Barcelone danas su tihe, ali novinski uvodnici upozoravaju da je referendumom, na kojem se, prema tvrdnjama katalonskih zvaničnika, 90 posto glasača opredijelilo za otcjepljenje, pripremljen teren za odlučujući obračun između Madrida i pokrajine koja predstavlja industrijski i turistički centar Španije, navodi Reuters.

“Sve bi moglo da postane i gore… Ulazimo u fazu štrajkova i uličnih protesta, sa više pokreta i više represije”, piše umjereni katalonski list La Vangardia u uvodniku, dan nakon što je španska policija pendrecima i gumenim mecima pokušala da spriječi glasanje.

Kontroverzni zakon, koji je nedavno usvojio katalonski parlament, inače propisuje da je ishod referenduma obavezujući za institucije te španske provincije i da, u slučaju pozitivnog ishoda, taj isti parlament mora u roku od dva dana da proglasi nezavisnost Katalonije.

Današnjom sjednicom katalonske vlade predsjedavaće predsjednik te bogate španske pokrajine Carles Puigdemont, za koga se očekuje da će razmotriti mogućnost da od regionalnog parlamenta zatraži da glasa o proglašenju nezavisnosti kasnije ove nedjelje, navodi AP.

Najozbiljnija kriza

U međuvremenu, španski premijer Mariano Rajoy sastaje se sa liderima vladajuće partije prije nego što će zatražiti sjednicu parlamenta posvećenu pitanju kako se suočiti s najozbiljnijom krizom ove zemlje poslije više decenija, a zakazao je i sastanak s liderom glavne opozicione Socijalističke partije kako bi razgovarali o opcijama kojima Španija raspolaže.

Puigdemont je, nakon što su sinoć birališta zatvorena, rekao da je Katalonija “stekla pravo da postane nezavisna država”, najavivši da će održati obećanje o jednostranom proglašenju nezavisnosti ukoliko prevagu odnose opcija za otcjepljenje od Madrida.

Dok su katalonski zvaničnici optužili špansku policiju za brutalnost i represiju, a špansku državu da je “sramota Evrope”, obećavši da će se žaliti Evropskoj uniji zbog kršenja ljudskih prava tokom glasanja, španska vlada zahvalila je nacionalnoj policiji na “odlučnoj i srazmjernoj intervenciji”.

Za to vrijeme, video-snimci i fotografije s prizorima policijskih akcija u Kataloniji našli su se na naslovnim stranicama medija širom svijeta.

Politička neizvjesnost

Niko ne zna šta će se dogoditi ako katalonski zvaničnici ispune svoje obećanje i iskoriste ishod glasanja kao osnovu za proglašenje nezavisnosti, što je provokacija koja bi Španiju ostavila bez jednog od njenih najnaprednijih regiona, koji čini petinu španske ekonomije, ocjenjuje američka agencija.

Dok se mnogi pitaju šta će iz svega proizići, većina analitičara se slaže da scenarija za rasplet ima više.

Tako, profesor politike na Autonomnom univerzitetu u Barseloni Gabriel Colome kaže da bi, prema prvoj opciji, katalonski lideri mogli da odluče da ne proglase nezavisnost kao što su obećali u zakonu koji je usvojio većinski separatistički nastrojen katalonski parlament.

Umjesto toga, navodi Colome, separatisti bi mogli da pozovu na masovnu mobilizaciju širom Katalonije, a produženi štrajk bi mogao da pričini ozbiljnu štetu Španiji.

Prema tom scenariju, “ono što oni žele jesu pregovori”, objašnjava ovaj profesor, a pregovarali bi o pitanjima autonomije i finansiranja, pri čemu je Madrid ranije i nagovijestio da je spreman na pregovore.

Jednostrano proglašenje nezavisnosti

Druga opcija bi, kako smatra profesor prava na istom univerzitetu u Barceloni Rafael Arenas Garsia, bila da Puigdemont jednostrano proglasi nezavisnost, na šta bi Madrid morao da reaguje.

Madrid ima ovlašćenje da Kataloniji oduzme autonomiju, na primjer, preuzimajući kontrolu nad regionalnom policijom, a mogao bi i da uhapsi Puigdemonta, i ta slika bi obišla svijet, navodi AFP.

To bi, kaže Colome, išlo na ruku separatističkim liderima, koji se nadaju da će time “automatski pridobiti podršku onih koji su bili neodlučni… i promijeniti logiku nezavisnosti u logiku odbrane demokratije od represivne države”.

Treći postreferendumski scenario glasi da separatisti neće proglasiti nezavisnost, već će u nekom trenutku raspustiti katalonski parlament, što bi onda dovelo do prijevremenih regionalnih izbora.

Po tom scenariju, separatistički lideri će se nadati da će najnovija kriza okrenuti još više ljudi ka otcjepljenju, što će im donijeti i ubjedljiviju parlamentarnu većinu kako bi sa još većim žarom nastavili borbu za nezavisnost, zaključuje francuska agencija.

Izvor: Agencije