Balkan platio najveću cijenu Velikog rata
Dan prije svečanosti u Sarajevu i u Istočnom Sarajevu obilježava se stota godišnjica početka Prvog svjetskog rata.
Tim povodom je otkriven spomenik Gavrilu Principu u novoizgrađenom parku. Srpski član Predsjedništva Bosne i Hercegovine Nebojša Radmanović rekao da je Principov pucanj u austrougarskog prestolonasljednika Franza Ferdinanda – bio “pucanj za slobodu”, te da su Srbi iz Prvog svjetskog rata izašli kao pobjednici.
Promijenjena slika svijeta
A prije samog Principovog pucnja u Sarajevu, grad je spreman na veliko obilježavanje. Veliki rat, kako ga zovu, promijenio je sliku svijeta.
Prvi svjetski rat i počeo je da stvara evropske granice kakve poznajemo danas.
Prije samo jednog vijeka Evropom su vladale sile od kojih mnoge više ne postoje.
U godinama prije Velikog rata počelo se sa stvaranjem blokova i dogovora.
Tako je nastala Antanta – što i znači dogovor ili sporazum. Uključivala je Rusiju, Francusku i Britaniju.
Centralna Evropa predvodila je suprotni državni kurs. Okupljala je njemačko i Osmansko carstvo, Bugarsku, ali i Austro-Ugarsku monarhiju.
Njena objava rata Srbiji, koja je u ratu bila na strani Antante, zvanični je početak Prvog svjetskog rata.
No, čini se da je ubrzo nakon početka rata i početnih uspjeha srpske vojske protiv Austro-Ugarske region pao u drugi plan, navodi u svom osvrtu Al Jazeerin reporter Stefan Goranović.
Balkan je, kao i cijela Evropa, jednoglasno koračao ka svjetskom sukobu 1914. Međutim, protivnici novostvorenih zemalja bili su makar korak ispred, jer su balkanske nacionalne države bile su izmorene skoro okončanim balkanskim ratovima.
“Nije više riječ o dvije imperije i nekim minornim balkanskim narodima, nego je time, nakon balkanskih ratova, kada je poražena Osmanska imperija, poražen čitav koncept dominacije i velikih imperija”, kazuje Bojan Aleksov sa Univerziteta College u Londonu.
Međutim, odlaskom Osmanskog carstva ove zemlje imaju još jednu silu nasuprot sebi – ovog puta na Zapadu.
“To suprotstavljanje, odnosno sukobljavanje, recimo, Austro-Ugarske imperije, odnosno tog interesa sa interesima balkanskih nacionalnih država, prije svega Srbije, koja je bila, da tako kažemo, u to vrijeme je shvaćena, odnosno viđena kao jedna sila, regionalna, naravno, koja će okupljati Južne Slovene u neku zajedničku državu“, navodi Amir Duranović, historičar iz Sarajeva.
Balkanske države nisu bile spremne niti sposobne za rat. Pa, ipak, snovi o proširenju mladih zemalja bili su svježi.
“U to vrijeme su sve ove države imale svoje projekte za stvaranje velikih država, odnosno velikodržavne projekte. Srbija je imala svoja načertanija i pozivala se na granice cara Dušana. Bugarska se pozivala na granice Sanstefanskog projekta 1878. godine, gdje je gotovo cijela Makedonija bez Soluna ulazila u sastav te države. Grčka nije odstupala od ideje da obnovi Bizantijsko carstvo”, ističe Aleksandar Stojčev, historičar iz Skoplja.
Balkan u drugom planu
“Nema sumnje, Balkan je bio epicentar gotovo svega što je svet uvelo u Veliki rat – počevši od ovdašnjeg Sarajevskog atentata, pa sve do prve objave rata, koja je upućena susednoj Srbiji. Međutim, kako je svetski rat odmicao, tako su zemlje ovdašnjeg regiona zapale u drugi plan svetskog sukoba”, javlja reporter Al Jazeere Stefan Goranović.
Ali ovdje na Balkanu rat je bio ekstremno poguban po civile, a dokumenata o krvavom sukobu, koji je sravnio sa zemljom ogromne dijelove balkanskih država, ima vrlo malo.
Mnogi historičari bi se složili da je Balkan platio možda i najveću cijenu Prvog svjetskog rata.
Izvor: Al Jazeera