Nade i sumnje u njemačko-njemački model

Piše: Agron Bajrami

Susret premijera Kosova Hashima Thacija i srpskog mu kolege Ivice Dačića u Briselu na Zapadu se vidi kao dobar momenat, za neke čak i historijski, koji bi mogao Kosovo i Srbiju pokrenuti u pravcu međusobnog pomirenja i puta evropskih integracija. Čim su se Thaci i Dačić sastali, Evropska unija i Sjedinjene Američke Države su požurili pozdraviti taj čin, naročito zato što se radi o dojučerašnjim ljutim neprijateljima – Thaci je bivši politički vođa Oslobodilačke vojske Kosova, a Dačić je nekadašnji glasnogovornik Slobodana Miloševića i njegovo kriminalnog režima. Bez obzira na ovu čudnu “koincidenciju”, na Zapadu mnogi vjeruju da su upravo ovo dvoje ljudi koji Kosovu i Srbiji mogu donijeti svijetliju budućnost i pomirenje.

Osnovna ideja zapadnih zvaničnika bila je da već započeti, takozvani tehnički dijalog između Prištine i Beograda podignu na novi, politički nivo, kako bi se otvorila mogućnost “normalizacije” odnosa između Kosova i Srbije, to jest, pronaći neka vrsta Modusa Vivendi za postojeću situaciju. Srbija tvrdoglavo odbija priznati realnost nezavisnog Kosova, dok se Kosovo, skoro pet godina od proglašenja nezavisnosti, još ne uspijeva trasnformirati u potpuno funkcionalnu državu, naročito u sjevernom delu zemlje, gdje lokalni lideri većinskog srpskog stanovništva, uz političku i finansijsku podršku iz Beograda, odbijaju bilo kakvu integraciju u kosovsko društvo.

Osnovna ideja zapadnih zvaničnika bila je da već započeti, takozvani tehnički dijalog između Prištine i Beograda podignu na novi, politički nivo.

Taj novi politički dijalog je dobio premijeru s već pomenutim sastankom Thachija i Dačića u Briselu, uz posredovanje visoke predstavnice Evropske unije za vanjsku politiku i sigurnost Catherine Ashton, pa sada slijedi početak procesa koji bi trebao voditi normalizaciji odnosa između dviju zemalja, slično modelu kojim su donedavno jedna s drugom živjele dvije Njemačke – Zapadna i Istočna.

Građane niko ne pita

Naravno, prije nego se krene na rješavanje glavnog pitanja bit će “zagrijavanja”, pošto će se nastaviti dogovori oko “manjih” stvari, kao što je odnos Srbije i Kosova u energetskom sistemu regije, sistemu telekomunikacija, zračnom prostoru, graničnom kontrolom… a tek onda se prelazi na punu “normalizaciju”. To bi se trebalo postići takozvanim njemačko-njemačkim modelom, po kojem bi Srbija prihvatila postojanje nezavisnog Kosova – time i teritorijalnog integriteta nove države – ali ga ne bi morala i formalno priznati. Sa druge strane, Kosovo bi, zauzvrat, trebalo Srbima na sjeveru dati mnogo širu autonomiju, političku i teritorijalnu, čime bi sjever Kosova nominalno ostao unutar granica države, ali bi faktički mogao izgraditi autonomne odnose s Beogradom.

Za tu novu vrstu autonomije Srba na sjeveru Kosova pominju se razni modeli – od Južnog Tirola do Katalonije – a pominjanje da se gradu Mitrovici, koji je trenutno mostom na rijeci Ibar podijeljen na albanski i srpski dio, da status sličan Brčkom u Bosni i Hercegovini samo dodaje ulje na vatru. Vatru čije su prve veće iskre već planule, jer dijalog sa Srbijom je podigao političke tenzije u Prištini, gdje su prošle sedmice zabilježene demonstracije protiv novih pregovora sa Srbijom, a protiv demonstranata je policija upotrijebila silu, za mnoge nepotrebnu i prekomjernu.

Dijalog sa Srbijom je podigao političke tenzije u Prištini, gdje su prošle sedmice zabilježene demonstracije protiv novih pregovora.

S druge strane, većina građana Kosova živi u socijalno i ekonomski neodrživoj situaciji – Kosovo je zemlja od blizu dva miliona stanovnika, od kojih je 60 posto mlađe od 30 godina, sa stopom nezaposlenosti od skoro 40 posto, te s otprilike 15 posto stanovništva koji žive u siromaštvu. Građani Kosova od Vlade više očekuju da se bavi njihovim ekonomskim i socijalnim problemima, pa je njihovo ignoriranje zarad političkih procesa sa Srbijom već podiglo nivo nezadovoljstva vlašću i državom.

A mnogi se već pitaju: ako se već mora razgovarati sa Srbijom, zašto se ne otvore prvo pitanja iz vremena rata – hiljade nestalih lica, odgovornost za više od 10.000 ubijenih civila, ratna odšteta za ubistva, paljenja i pljačke koje je organizirala državna vlast iz Beograda.

Zabrinutost i nepovjerenje

Politčki, ideja da se odnosi Kosova i Srbije “riješe” njemačko-njemačkim modelom – što u praksi znači da Srbija prihvata postojanje Kosova, ali ga ne priznaje, a Kosovo daje Srbima na sjeveru veći stepen autonomije – u Prištini se posmatra s velikom zabrinutošću, iz najmanje dva razloga.

Prvi je da bi se ovakvim ustupkom prihvatila kao legitimna pozicija Srbije protiv kosovske nezavisnosti i države, čime se ostavlja otvorena mogućnost da bilo kada u budućnosti Srbija otvori pitanje statusa Kosova kao neriješeno. Drugi razlog je u vezi s autonomijom sjevera, čime bi se ne neki način “kopirao” model Republike Srpske, što bi nemninovno vodio u sličan razvoj situacije kao u Bosni i Hercegovini. Stvaranje države u državi na sjeveru Kosova bi, svakako, onemogućilo funksioniranje vlasti i dovelo u pitanje multietnicitet kao osnov građanske države, pošto bi očigledno dovelo do odvajanja po etničkim linijama.

Zapad, koji je 1999. godine bombardirao Srbiju zbog državnog zločina na Kosovu, danas traži kompromis.

U Prištini se zabrinutost povećava i zbog rasprostranjenog osjećaja da, uprkos svemu što se desilo, Zapad, taj isti Zapad koji je 1999. godine bombardirao Srbiju zbog državnog zločina na Kosovu, danas traži kompromis. Za mnoge na Kosovu je to kompromis između žrtve i dželata, a populističkom pogledu na situaciju naročito ide na ruku to što su na vrhu Srbije danas ljudi koji za mnoge pripadaju njenoj mračnoj prošlosti: Tomislav Nikolić i Ivica Dačić.

Stavovi izraženi u ovom tekstu su autorovi i ne predstavljaju nužno uredničku politiku Al Jazeere.

Izvor: Al Jazeera