Saudijska koalicija ne vodi sektaški rat

Piše: Faisal Abualhassan

Odluka Saudijske Arabije da krene u akciju protiv pobunjenika Husija 25. marta označila je prekretnicu u modernom arapskom poretku kakav postoji još od formiranja Arapske lige 1945.

Operacija ”Odlučujuća oluja” ocrtala je Arabijski poluotok kao crvenu liniju u rivalstvu kraljevstva sa Islamskom Republikom Iran. Također je pokazala da je zaštita poretka arapskih država, od sada, novi stub vanjske politike kraljevstva i njegovih koalicionih partnera.

Sve jači utjecaj nearapske sile, Irana, koji aktivno potkopava postojeći društveno-politički poredak u arapskom svijetu na svoju korist nije bio prisutan otkako je okončan kolonijalizam.

Saudijska Arabija, jedina arapska država koja je pošteđena iskustva evropskog kolonijalizma i imperijalizma, dala je sebi možda i previše vremena i nije poduzimala akcije protiv egzistencijalne prijetnje koju za arapski svijet predstavljaju paravaojne, antidržavne jedinice koje podržava Iran.

Vladavina preko posrednika

U realizaciji 65-godišnje težnje za zajedničkom arapskom vojnom silom koja će braniti arapski svijet od haosa i miješanja stranaca, koalicija sa Saudijcima na čelu protiv pobunjenika koje podržava Iran, kao i odbacivanje sektaških ekstremističkih pokreta na samitu Arapske lige, pokazuju protivljenje kraljevstva i njegovih saveznika kako sektaškom ekstremizmu u obliku grupa ISIL i Libijska zora, tako i njihovo protivljenje iranskom planu djelovanja preko posrednika.

Husiji, pobunjenici koje podržava Iran, napredovali su prema Adenu, zbog čega se činilo da Iran konačno uspijeva u kreiranju novog, haotičnog poretka na Bliskom istoku.

Dok koalicija sa Saudijcima na čelu pokušava povratiti legitimnost arapskih država, Iran izgleda nameće poredak indirektne vladavine arapskim svijetom preko posrednika.

Iako je Iran ispolitizirao određene manjine i sekte, izgleda da njihov cilj nije šiitsko carstvo već oslabljen, umiren arapski svijet da služi kao vanjska periferija i tampon-zona između Islamske Republike i Zapada.

Od nastanka Arapske lige, različite ideologije kao što su arapski nacionalizam, naserizam, marksizam, homeinizam i politički islamizam po uzoru na Muslimansku braću, pokušale su, ali nisu uspjele donijeti prosperitet i stabilnost arapskom svijetu.

U deceniji nakon pada Sovjetskog saveza, i politički islamistički opozicioni pokreti i sekularni režimi su pričali o demokratizaciji, iako su arapski ustanci od 2011. naovamo otkrili da ni politički islamisti, ni trenutni režimi nemaju želju da dijele vlast.

Ovakvo međusobno odbijanje saradnje u brojnim arapskim zemljama dovelo je do kolapsa države u Iraku, Libiji, Siriji i Jemenu, i otvorilo je put ekstremističkim sektaškim ideologijama.

Napredovanje Husija

Uoči operacije ”Odlučujuća oluja” situacija u arapskom svijetu bila je turobna. Sve nestabilnije propale države primale su pobunjenike koje podržava Iran u Irak, Libiju, Siriju i Jemen. Palestina se približavala 67. godini okupacije, a Egipat, u kojem živi blizu četvrtina populacije arapskog svijeta, i dalje je pokušavao ponovo uspostaviti red u državi.

Husiji, pobunjenici koje podržava Iran, napredovali su prema Adenu, zbog čega se činilo da Iran konačno uspijeva u kreiranju novog, haotičnog poretka na Bliskom istoku.

Sektaštvo je prečesto precijenjeno u objašnjavanju savremenog rivalstva na relaciji Saudijska Arabija – Iran. Iako su sveti tekstovi obe denominacije prepuni međusobnog proglašavanja hereze, historijska stvarnost je daleko kompleksnija, kolonijalizam, nacionalizam, globaliazcija i masovne komunikacije su odigrali ključne uloge u redefiniranju religije, načina njenog praktikovanja, politike i identiteta u ovoj regiji.

Dok ekstremističke sunitske grupe – bilo da je riječ o Al-Kaidi, ISIL-u ili Libijskoj zori – predstavljaju egzistencijalne prijetnje arapskim republikama i monarhijama podjednako, nema, nasuprot tome, egzistencijalne prijetnje za Islamsku Republiku od posredničkih jedinica koje je Iran mobilizirao i koje pokazuju vatrenu odanost Teheranu.

Sektaške ideologije

Argument da sektaške ideologije pokreću rivalstvo ne uspijeva objasniti saudijsku podršku za konfesionalni sistem u Libanu umjesto tamo prisutnih selefijskih tokova; za sirijski batistički režim i njegove alevitske elite u Siriji umjesto sunitskih pokreta koji u ideološkom pogledu imaju više veze sa sunitskom ortodoksijom kraljevstva; kao i za Alija Abdullaha Saleha (šiit Zejdija) već gotovo 40 godina u Jemenu, susjednoj arapskoj državi sa dubokim selefijskim tradicijama. Ovi lideri i režimi za koje je jasno da nemaju sektaške veze sa saudijskim kraljevstvom, su imali podršku zbog legitimiteta koji su uživali među narodom.

Plan Saudijske Arabije predviđa stabilnost i prosperitet za blizu 360 miliona građana iz 22 arapske države između Sahare i Perzijskog zaljeva, dok iranski plan predviđa kreiranje 22 Sirije, koje nadzire Teheran preko svojih paravojnih jedinica.

U Jemenu selefizam zaista ima mnoge korijene u djelima naučnika zejdija. Suprotno tvrdnjama o pokušajima da se selefizam izveze u Jemen koje je podržala Saudijska Arabija, neprekidna selefijska tradicija postojala je i prije nego se tzv. vehabijski pokret pojavio na sceni u centralnoj Arabiji sredinom 18. stoljeća.

Na zaprepaštenje onih koji bi saudijske akcije u Jemenu opisali kao sektaške, ovo kraljevstvo konzistentno staje na stranu legitimne vlade nasuprot glasova sa selefijskim tendencijama: bilo da je riječ o šiitskoj dinastiji koju su podržavali Saudijci sve do 1962. i naserisitčkog rušenja vlasti, ili o saudijskoj podršci Salehu.

Trenutne saudijske akcije u operaciji ”Odlučujuća oluja”, isto tako, slijede ovu tradiciju po kojoj saudijsko kraljevstvo favorizira centralizovane arapske države kao partnere i susjede, a ne lokalne selefijske tendencije.

Rivalstvo između Irana i Saudijske Arabije je geopolitičke prirode, rivalstvo između dvije regionalne sile koje se takmiče da zamijene sve manje prisutnog i nepoželjnog hegemona SAD. Rijad i Teheran pokušavaju organizovati arapski svijet prema saudijskim ili iranskim nacionalnim sigurnosnim interesima.

Dok Saudijci zagovaraju poredak u kojem arapske države sarađuju, Iran, naoružavanjem revolucionarnih pokreta koji slabe poredak arapskih država, želi predsjedavati grupom država-skeleta, bespomoćnih protiv milicija koje Iran podržava (npr. Hezbollah u Libanu) i podložnih unutrašnjim podjelama.

Takva situacija bi osigurala da nijedna jaka, centralizovana arapska država (kao što je bio Irak sa Saddamom Husseinom) ne bi nikada više mogla ugroziti Teheran. To bi također omogućilo Iranu veliku, komfornu tampon-zonu od Zapada.

Borba za prosperitet

Iako obje države, i Saudijska Arabija i Islamska Republika postupaju u skladu sa vlastitim interesima, plan Saudijske Arabije predviđa stabilnost i prosperitet za blizu 360 miliona građana iz 22 arapske države između Sahare i Perzijskog zaljeva, dok iranski plan predviđa kreiranje 22 Sirije, koje nadzire Teheran preko svojih paravojnih jedinica.

Bilo bi isuviše lagano da se samo odbaci koalicija sa Saudijskom Arabijom na čelu kao sunitski savez protiv šiitskog polumjeseca koji predvodi Iran. Pitanje budućeg postojanja funkcionalnih država u arapskom svijetu se osporava.

Dok Saudijska Arabija i Arapska liga odbacuju svoju historijsku strašljivu vanjsku politiku u korist zajedničke arapske vojne sile i bore se za opstanak arapskih država, želja da postoje kao nezavisan i siguran blok država koje sarađuju, a ne kao groblje država-kostura na periferiji Irana i Evrope, pokrenut će Arape da se bore zajedno za prosperitetan i siguran arapski svijet.

Stavovi izraženi u ovom tekstu su autorovi i ne odražavaju nužno uredničku politiku Al Jazeere.

Izvor: Al Jazeera