Uprkos protestima osvećen temelj bogomolje

Simbioza države i crkve koje su u državi Srbiji zvanično odvojene možda je najočiglednija u slučaju oktroisane gradnje hrama Predodobne mati Angeline srpske u voždovačkom naselju Stepa Stepanović. To je i jedan od razloga što se nesvakidašnjem sukobu države i crkve sa svojim građanima i vjernicima ponovo vraćamo nakon teksta na portalu Al Jazeere “Građani Voždovca prevareni: Škole i vrtići preči od crkve”.

Jer, nametanje izgradnje crkve baš na mjestu na kojem su građanima prilikom kupovine stanova obećavani dom zdravlja, pijaca, dom kulture i drugi prateći sadržaji neophodni za život naselja, nije baš uobičajeno čak ni na Balkanu naviknutom da mu se mnoge stvari serviraju “odozgo” voljom državnih ili crkvenih vlasti. Još manje je uobičajeno da se građani samoorganizuju i usprotive takvim praksama braneći ne samo sopstvene interese nego i državu i crkvu od njih samih.

Protestne šetnje i blokade saobraćaja

Kada su građani u svojim zahtjevima za prijeko potrebnim dijalogom sa državnim i crkvenim vlastima uvidjeli da ih ni vlast ni crkva ne uzimaju za ravnopravne sagovornike nego ih jednostavno ignorišu, najavili su radikalizaciju protesta i, kako su ranije nagovještavali, najprije blokirali saobraćaj na Kružnom putu (na ulasku u naselje), a potom i na jednom od najvećih beogradskih trgova Slaviji. Bili su to svojevrsni performansi uz muziku sa protestnim šetnjama čitavih porodica sa djecom i kućnim ljubimcima i, za sada, uzaludnim nadama da će do dijaloga ipak doći sa osnovnom porukom svim građanima glavnog grada Srbije: “Da li ste i vi prevareni?”

Voždovčani su dobili neskrivenu podršku i drugih građanskih pokreta u Srbiji, dijela opozicionih političkih stranaka, ali ne i onih kojima su poslali zahtjeve od opštinskih i gradskih do najviših organa države i Srpske pravoslavne crkve.

Osnovni zahtjevi se mogu svesti na četiri: da nadležni privremeno zaustave sve aktivnosti oko izgradnje crkvenih objekata, sve dok se ne pronađe rješenje, da se javna parcela u vlasništvu države koju obezbjeđuje privatno obezbjeđenje vrati u prvobitno stanje i da se uniformisana nepoznata lica koja uznemiravaju stanare, neodložno povuku iz naselja, da se organizuje sastanak između stanara naselja Stepa Stepanović i nadležnih, kako bi se u što kraćem roku definisali pravci djelovanja koji bi vodili razrješenju nastale situacije i da se poštuju odluke Radne grupe iz 2014. godine o potrebi izjašnjavanja građana povodom promjene projekta naselja.

Liturgija i mjerenje krvnog pritiska

Pošto nikakav odgovor nisu dobili ni sa jedne adrese, uključujući i predsjednike države i vlade i patrijarha srpskog Irineja, stanari su uveli noćne straže na spornom gradilištu. Jedino što su uspjeli je povlačenje privatnog obezbjeđenja, ali i privremeni prekid započete izgradnje crkve.

Svojevrsno primirje je trajalo do prošle subote kada su se na gradilištu, rano ujutru, pojavili sveštenici koji su osvještali temelje buduće bogomolje i time još jednom pokazali da im ne pada na pamet da odustanu od započetog posla i da ih ni najmanje ne zanima šta o tome misle građani.

Ispostavilo se da Srpska pravoslavna crkva nije govorila istinu kada je tvrdila da bogomolju gradi na zahtjev “desetina građana naselja”. Na liturgiji povodom osvještanja temelja jedva da se iskupilo dvadesetak ljudi uključujući i sveštenike, mada se i Mjesni odbor vladajuće Srpske napredne stranke potrudio da, sasvim namjerno, pozove članstvo da se što masovnije okupe u prostorijama stranke u neposrednoj blizini gradilišta crkvenih objekata baš u vrijeme zakazane liturgije.

Dok je trajala liturgija, od koje su se unaprijed ogradili lideri Udruženja stanara Stepa Stepanović, grupa stanara protivnika izgradnje crkve su podigli omanji šator i na njemu ispisali da je to dom zdravlja sa crvenim krstom. Svim prolaznicima koji su to poželjeli mjerili su krvni pritisak, uključujući i jednog učesnika liturgije kojem je pozlilo od prevelike vrućine…

Crkva i građani na različitim kolosijecima

Da svoje akcije organizuju na sasvim različitim kolosijecima dvije su strane potvrdile svaka na svoj način. Patrijaršija SPC saopštenjem na svom sajtu, a građani najavom novih akcija i protesta. Jedino što je sigurno u ovom trenutku je da ni jedni ni drugi ne pomišljaju o odustajanju, s tim što građani traže dijalog, a Crkva ga uporno izbjegava.

Iz Patrijaršije jednako ponavljaju da je SPC zemlju dobila restitucijom, da im niko nije rekao da je na parceli koju su dobili bio planiran drugi objekat, da je tačno da za susjednu parcelu koju su ogradili nemaju potrebne dozvole i, što je najvažnije, da neće odustati od izgradnje crkve.

Stanari Stepe, naravno, neće odustati od svojih zahtjeva da “dobiju ono što su i platili prilikom kupovine stanova” i za jesen kada prođe sezona godišnjih odmora najavljuju još radikalnije akcije. Sljedeći korak, kako kažu, biće blokada saobraćaja i protest u Nemanjinoj ulici ispred zgrade Vlade Srbije. Ako ni na tom mjestu ne uspiju naći sagovornike, najavljuju i zajedničke proteste sa drugim građanskim pokretima u Beogradu i širom Srbije, ne isključujući i političke zahtjeve za smjenu “bahate i neodgovorne vlasti koja se ne libi da vara sopstvene građane”.

Ovim naizgled lokalnim protestima vraćamo se ponovo baš zbog činjenice se radi o paradigmatičnom slučaju kakvih ima ne samo u Beogradu nego skoro u svakom gradu Srbije, pogotovo u situaciji kada iz Brisela više ne stižu kao ranije pozitivne ocjene ekonomskih i društvenih reformi u procesu pridruživanja Evropskoj uniji. Iz Evropske komisije sada sve češće stižu mišljenja da se zbog nefunkcionisanja institucija na Balkanu radi o “zarobljenim državama”.

Zarobljeni građani, ne država

Jedna od posljednjih briselskih dijagnoza “zarobljene države” koja se odnosi i na Srbiju glasi: evidentne su veze sa organizovanim kriminalom i korupcijom na svim nivoima vlasti i uz to prisutno je jako miješanje privatnih i javnih interesa.

Ovoj tačnoj ali prilično uopštenoj ocjeni ipak nešto nedostaje. Nedostaju građani, zarobljeni, prevareni i zaboravljeni zbog kojih valjda države i postoje. Obični građani, poput ovih iz beogradskogna selja Stepa na Voždovcu koji ne traže ništa na poklon, nego samo ono što su platili najčešće hipotekarnim kreditima na 20 ili 30 godina.

Kako će se i kada završiti ova sumorna priča koja će zasigurno imati i nove nastavke nemoguće je prognozirati jer se iz nekog razloga prave nevješti i oni koji su direktno involvirani, poput sadašnjeg zamjenika gradonačelnika Beograda Gorana Vesića. On je prije četiri godine, tada kao sekretar privremenog organa grada Beograda izjavio, poslije sastanka sa stanarima i predstavnicima republičke vlasti, da hram može da se gradi samo ako to žele građani, stanari naselja. Danas, međutim, tvrdi da Grad nije nadležan za taj spor, ne objašnjavajući ko je i kako napravio da to bude tako ili kakva je njegova uloga u čitavom galimatijasu.

Nije isključeno da se pitanje crkve na kraju riješi i referendumom, kako je zaključeno još prije četiri godine. Ali, kao što smo vidjeli za sada vrhu Crkve ni to ne odgovara. Država im je dala tapiju na to parče zemlje i njome mašu kao vrhunskim argumentom. Kako kažu stanari, kao im da nije bitno da su do njega stigli mimo zakona? I ljudskog i božijeg.

Stavovi izraženi u ovom tekstu autorovi su i ne odražavaju nužno uredničku politiku Al Jazeere.

Izvor: Al Jazeera