Zabranjena oružja i dalje ubijaju civile
Piše: Mario Pejović
“Civili ubijeni u napadu hemijskim oružjem u Siriji”. “Dječak ubijen rasprskavajućim mecima”. “U bombardiranju Jemena korišteno zabranjeno oružje“. “Rusi koristili zabranjene kasetne bombe u napadima na pobunjenike”. “Nove civilne žrtve nagaznih mina”.
Iako su brojna oružja zabranjena brojnim konvencijama i sporazumima, ona svakodnevno odnose živote u brojnim sukobima, a najčešće žrtve su civili.
Vojni i politički analitičar Denis Avdagić pojašnjava da je upotreba određenog oružja zabranjena, jer su ona neselektivna prilikom svog djelovanja.
“Takva oružja svojim djelovanjem mogu pokriti veća područja i na taj način osim sukobljenih strana prvenstveno djelovati na civile”, rekao je stručnjak iz Hrvatske.
Tako se, primjera radi, kasetne bombe raspršavaju iznad većeg područja, hemijski otrovi i biološko oružje isto tako, čime se prvenstveno ugrožavaju civili.
“Vojnici se možda i mogu zaštiti od takvog oružja jer su unaprijed upoznati sa njegovim djelovanjem, ili se mogu na vrijeme skloniti i zaštiti. Civili se obično ne mogu zaštiti i skloniti od takvog oružja, te je samim tim ono najpogubnije po njih”.
Korištenje oružja
Iako je i u srednjem vijeku bilo situacija u kojim su biološka oružja korištena u sukobima, ubacivanjem leševa zaraženih kugom u gradove pod opsadom korištenjem katapulta, tek je Prvi svjetski rat pokazao razmjere patnje koja hemijska i biološka sredstva mogu imati kako na vojnike tako i na civilno stanovništvo, pojašnjava advokat Aleksadar Lazarević.
Upravo je zbog toga 1925. godine usvojen Ženevski protokol o zabrani upotrebe u ratu zagušljivih, otrovnih i sličnih gasova i bakterioloških sredstava, koji je dao osnove za sve sljedeće konvencije koje su regulirale ovo pitanje, kazao je on.
Samo pitanje korištenja nedozvoljenih sredstava u oružanim sukobima potpada i pod kategorije međunarodnog javnog prava (konvencije, učešće država u međunarodnim organizacijama, ratifikaciju sporazuma i sl.) ali i pod kategoriju međunarodnog krivičnog prava, te nacionalnih krivičnih prava država kroz inkorporiranje odredbi o zabrani korištenja takvih sredstava u nacionalna zakonodavstva, rekao je beogradski advokat.
“Smatra se da je Ženevski protokol, iako je on bio obavezujući samo za države koje su ga potpisale i ratifikovale ili mu kasnije pristupila, sprečio korišćenje ovih sredstava na ratištima tokom Drugog svetskog rata, mada je veliki broj onih koji veruju da je razlog što ta sredstva nisu korišćena ustvari bio strah svih zemalja koje su u ratu učestvovale da bi i suprotna strana mogla iste iskoristiti, sa istim razarajućim efektom po živote i zdravlje ljudi”.
Iako se kroz različite Konvencije propisivalo šta sve predstavlja nedozvoljeno sredstvo ratovanja, najdetaljniji popis dat je u Rimskom statutu Međunarodnog krivičnog suda u kome se u članu 8 pod nazivom “Ratni zločini” navode zabrane za korištenje otrova i sredstava koja u sebi sadrže otrovne supstance te korištenje zagušljivaca, otrovnih i drugih gasova, kao i svih drugih sličnih tečnosti, materija ili izuma.
Rimski statut
Rimskim statutom se također zabranjuje korištenje municije koja se lako rasprskava u ljudskom tijelu, kao što su meci sa čvrstom košuljicom koja ne pokriva u potpunosti sredinu metka i/ili je pokrivena ali sa zasjecima te korištenje oružja, projektila, materijala i metoda ratovanja koji su takve prirode da mogu uzrokovati teške povrede ili nepotrebne patnje, ili kojem je svojstvo da protivno međunarodnom ratnom pravu ne čini razliku između vojnih i civilnih ciljeva, pod uvjetom da su takva oružja, projektili, materijali i metodi ratovanja zabranjeni i uključeni u aneks tog Statuta amandmanom.
Advokat Lazarević naglašava da ovaj Statut, kao i drugi statuti i konvencije, važi samo za države koje su ga potpisale i ratificirale u propisanoj formi.
Generalno govoreći, sankcije prema državama koje proizvode, skladište ili upotrebljavaju nedozvoljena sredstva ratovanja u nadležnosti su Ujedinjenih naroda, te Vijeća sigurnosti UN-a koji ih mogu izglasati u formi rezolucije, kazao je Lazarević.
“Naravno, i svaka država, kao i međunarodne organizacije (primjera radi Evropska unija) može samostalno, u skladu sa sopstvenim zakonodavstvom, uvesti sankcije drugoj državi u sličnoj situaciji”.
Problem sa Vijećem sigurnosti je u tome što je ta organizacija političko tijelo. Ako postoji suglasnost među članicama, neće se ulagati veto na određene rezolucije, te se mogu uvesti sankcije svakoj spornoj državi.
Međutim, takva situacija je u praksi rijetka, te se ulaganjem veta obično stopiraju planirane sankcije.
Vojni analitičar Denis Avdagić dodaje da se osim konvencijama zabranjenog oružja u svijetu koriste i razna druga sredstva neselektivnog dejstva.
Tako je, primjera radi, u Siriji primjetno korištenje takozvanih barel bombi, improviziranih sredstva napravljenih od bačvi ispunjenim velikim količinama eksploziva i metalnih predmeta koji se prilikom izbacivanja iz helikoptera neselektivno raspršuju pri detonaciji.
Sa druge strane, dodaje Avdagić, u vojnoj industriji je trend proizvodnje takozvanih pametnih preciznih bombi, koje imaju usmjereno djelovanje, kako bi se smanjile kolateralne žrtve.
Izvor: Al Jazeera